Podstawowe informacje o antybiotykach
Antybiotyki są najważniejszym odkryciem medycyny, które w latach 40 XX wieku ustanowiło przełom w leczeniu chorób o podłożu bakteryjnym zarówno u ludzi, jak i zwierząt. To substancje, które w niskim stężeniu działają na drobnoustroje bakteriobójczo oraz bakteriostatycznie, powodując odpowiednio ich zabicie lub zahamowanie ich rozwoju i wzrostu. Stąd też nazwa „antybiotyk”, która wywodzi się z połączenia dwóch greckich słów „anti” oraz „bios”, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „przeciwko życiu”. Jej pomysłodawcą był odkrywca streptomycyny, Selman Waksman.
Obecnie w medycynie wykorzystuje się antybiotyki pochodzenia naturalnego, półsyntetycznego, syntetycznego oraz chemioterapeutyki. Pierwsze z nich są wytwarzane przez niektóre bakterie, promieniowce oraz grzyby. Preparaty półsyntetyczne to z kolei pochodne naturalnego produktu wyjściowego, uzyskiwane w drodze chemicznej modyfikacji. Natomiast preparaty syntetyczne powstają w efekcie laboratoryjnego odtworzenia związków pochodzenia naturalnego. Ostatnia grupa, chemioterapeutyków, nie posiada swojego odpowiednika w naturze.
Antybiotyki wykazują właściwości przeciwbakteryjne, a niektóre z nich również przeciwgrzybicze. Znalazły one dotąd szerokie zastosowanie, m.in. w leczeniu wielu chorób takich, jak np. gruźlica, powstrzymaniu zakażeń przyrannych, czy leczeniu wcześniej śmiertelnych zakażeń. Podawane pacjentom w zabiegach operacyjnych, zwiększają ich szansę na przeżycie oraz wyzdrowienie. Związki te nie są jednak skuteczne w walce z wirusami.
Ich efekt terapeutyczny zależy nie tylko od rodzaju substancji czynnej i spektrum jej działania, ale również od indywidualnie dobranej dawki leku, bezpiecznej dla zdrowia pacjenta. Dotyczy to zarówno ludzi, jak i leczonych zwierząt. Nadużywanie antybiotyków poprzez niekontrolowane ich stosowanie profilaktyczne i terapeutyczne prowadzi bowiem do powstania zjawiska lekooporności, osłabienia odporności organizmu (immunosupresja), jego wyjałowienia, a także do rozwoju alergii.