Produkcja zwierzęca

Dobrostan trzody chlewnej

Istnieje szereg systemów chowu trzody chlewnej, od ekologicznych po intensywną produkcję wielkotowarową. W ostatnich latach miała miejsce intensyfikacja produkcji wieprzowiny i tworzenie specjalistycznych gospodarstw. Ze względu na specyfikę hodowli i chowu świń dobrostan tych zwierząt w dużych fermach powinien być pod szczególnym nadzorem.

Zapewnienie odpowiedniego dobrostanu świń jest uwarunkowane kilkoma czynnikami, w tym systemem utrzymania, zarządzaniem środowiskiem, żywieniem oraz zapewnieniem odpowiedniej opieki. Poważne problemy mogą pojawić się w każdym systemie jeśli brakuje jednego lub więcej z wymienionych elementów.

Pod względem dobrostanu świń należy przede wszystkim brać pod uwagę ich wymagania fizjologiczne i behawioralne. W przypadku prosiąt i warchlaków do ważnych czynników należy:

  • czas przebywania wraz z matką oraz kontakt z osobnikami rówieśniczymi,
  • miękkie, bogate w bodźce podłoże umożliwiające zaspokojenie instynktu poznawczego,
  • przestrzeń, w której może przejawiać się wysoka aktywność życiowa młodych osobników.
  • Kluczowe czynniki dobrostanu loch to:
  • utrzymanie w grupach, co odpowiada właściwościom gatunku,
  • przebywanie na miękkich podłożach umożliwiających przejawianie instynktów,
  • wydłużenie czasu karmienia, co wiąże się z ilościowym i jakościowym składem diety, obecność w dawce pokarmowej odpowiedniej ilości włókna,
  • dostępność materiału przydatnego do budowy gniazda oraz wzbogacenia środowiskowe.

Zdarzają się jednak zachowania niepożądane – agresja, czy streotypie. Jedną z nich jest kanibalizm. Zachowanie to objawia się poprzez obgryzanie ogonów oraz uszu. Zdarza się również wygryzanie boków i sromu. Obgryzanie ogonów nie jest wyłącznie przejawem agresji świń, lecz wynika z przekierowania naturalnego zachowania zwierząt na inne bodźce. W naturalnym środowisku świnie poświęcają ponad 60% czasu na szukanie pożywienia i eksplorację środowiska (rycie, węszenie itp.). Mimo zmian genetycznych na przestrzeni lat, ich potrzeby pozostały niezmienne. Dlatego tak ważne jest, aby oddziaływały na nie odpowiednie bodźce, a konkretnie miały zapewnione wzbogacenia środowiskowe.

Do czynników związanych z występowaniem obgryzania organów u świń można zaliczyć:

  • ubogie środowisko/brak wzbogaceń,
  • brak materiału umożliwiającego rycie w kojcu (przy podłożach rusztowych). Świnie mają nieodpartą potrzebę poznawania otoczenia i poszukiwania paszy (węszenie, gryzienie i żucie),
  • nieodpowiednią wentylację chlewni,
  • częste zmiany temperatury w pomieszczeniu dla świń, nieodpowiednie światło, wysoki poziom amoniaku. Świnie potrzebują stabilnego środowiska zapewniającego im optymalną temperaturę i poziom wilgotności, brak przeciągów oraz odpowiednie oświetlenie,
  • zbyt duże zagęszczenie zwierząt w kojcu,
  • zły stan zdrowia i zaburzenia układu pokarmowego (ból, jako przyczyna nietypowych zachowań). Dobry ogólny stan zdrowia to najlepszy sposób na uniknięcie obgryzania ogonów. Świnie w złej kondycji są zestresowane i pogłębia się u nich agresja,
  • niewłaściwie zbilansowaną dawkę pokarmową. Świnie potrzebują paszy o odpowiedniej konsystencji oraz adekwatnej dawki minerałów, błonnika i podstawowych aminokwasów. Potrzebują także dostatecznej ilości świeżej i dobrej jakości wody,
  • rywalizacja, zwłaszcza o pokarm. Świnie wolą szukać pożywienia, jeść i odpoczywać razem. Należy im zapewnić wystarczającą przestrzeń i możliwość zaspokajania swoich potrzeb behawioralnych przy pobieraniu pokarmu (minimalizowanie rywalizacji),
  • obsada w kojcu i jego czystość. Świnie wolą rezerwować poszczególne części kojca na odmienne zachowania (odpoczywanie, jedzenie, defekacja). Brudne środowisko i nadmierne zagęszczenie jest przyczyną stresu,
  • czynniki osobnicze (wiek, genetyka).

Dyrektywa UE 2008/120/WE określa minimalne standardy dobrostanu świń. Stanowi ona m.in., że świnie utrzymywane grupowo muszą być zabezpieczone przed walkami poprzez zastosowanie dużej ilości ściółki lub, jeśli to możliwe, poprzez wprowadzenie innych materiałów, nadających się do eksploracji i dających zajęcie. Następnie zalecenie Komisji (UE) 2016/336 z 8 marca 2016 roku wyznacza szczegółowe kryteria dla materiałów zbogacających dla świń.

Materiały wzbogacające otoczenie powinny:

  1. być bezpieczne i posiadać następujące cechy:
    • być jadalne– by świnie mogły je jeść lub obwąchiwać – a o ile to możliwe, powinny one też mieć walory odżywcze,
    • nadawać się do żucia– by świnie mogły je gryźć,
    • nadawać się do badania– by świnie mogły je badać,
    • nadawać się do manipulacji – by świnie mogły zmieniać ich położenie, wygląd lub strukturę.
  2. być wykładane w taki sposób, aby:
    • wzbudzały stałe zainteresowanie, czyli powinny one pobudzać zachowania poszukiwawcze świń i być regularnie zastępowane oraz uzupełniane,
    • umożliwiały manipulację oralną,
    • były dostępne w wystarczających ilościach,
    • były czyste i higieniczne.

Kryteria te umożliwiają podział materiałów wzbogacających otoczenie świń na:

  • materiały optymalne – materiały posiadające wszystkie cechy wymienione w pkt. 1 i 2, a z tego powodu nadające się do stosowania samoistnego,
  • materiały suboptymalne – materiały posiadające większość cech wymienionych w pkt. 1 i 2 i z tego powodu nadające się do stosowania w połączeniu z innymi materiałami,
  • materiały marginalnego zainteresowania – materiały odwracające uwagę świń, co do których nie należy uznać, że zaspokajają one podstawowe potrzeby świń; w przypadku tych materiałów należy zapewnić także materiały optymalne lub suboptymalne.

Objawy wskazujące na to że materiał wzbogacający jest niewłaściwej jakości lub wzbogacenia są niewystarczające:

  •  pogryzione ogony i uszy,
  •  uszkodzenia skóry,
  •  utrata zainteresowania materiałami wzbogacającymi na przestrzeni czasu,
  •  gryzienie wyposażenia kojca lub innych świń zamiast materiałów wzbogacających,
  •  rycie lub grzebanie w odchodach,
  •  rywalizacja lub walka o materiały wzbogacające,
  •  szturchanie nosem w brzuch.

Zabronione jest rutynowe obcinanie ogonów świniom. Zabieg może być przeprowadzany tylko w przypadku, gdy w gospodarstwie dochodzi do uszkodzeń ogonów i jeśli wszystkie możliwe przyczyny tego zjawiska zostały usunięte.