Dostęp do rynku

Dostęp do rynku

Każdy przedsiębiorca dąży do rozwoju własnej firmy, zwiększenia przychodów, ograniczenia kosztów i tym samym do uzyskiwania coraz lepszych wyników. Jest to jak najbardziej uzasadnione i racjonalne, na tym przecież polega prowadzenie działalności, w ramach której właściciel bierze odpowiedzialność nie tylko za samą instytucję, lecz także za ludzi, których zatrudnia.

Jednocześnie jednak dbanie o zyski nie może oznaczać zupełnej dowolności w postępowaniu, przyjmowaniu strategii rozwoju i wprowadzaniu w życie. Granicę dowolności postępowania wyznacza zasada uczciwej konkurencji. Obowiązek przestrzegania tej zasady narzucają przedsiębiorcom specjalne przepisy. Z jednej strony jest ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. 2007 Nr 50 poz. 331 opracowany na podstawie: tj. Dz. U. z 2021 r. poz. 275.). Z drugiej precyzujące wiele rozwiązań ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2020 r. poz. 1913, z 2021 r. poz. 1655), dalej ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U z 2007 Nr 171 poz. 1206 opracowano na podstawie: t.j. Dz.U. z 2017 r. poz.2070). Pierwsza z nich ma charakter ramowy, odnosi się do ogólnej koncepcji ochrony praw konsumentów i wolnej, uczciwej konkurencji. Określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów. Druga reguluje szczegółowo problematykę zapobiegania i zwalczania nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej, w szczególności produkcji przemysłowej i rolnej, budownictwie, handlu i usługach – w interesie publicznym, przedsiębiorców oraz klientów. Z kolei ostatnia z wymienionych ustaw określa nieuczciwe praktyki rynkowe w działalności gospodarczej i zawodowej oraz zasady przeciwdziałania takim praktykom w interesie konsumentów i w interesie publicznym.

Warto zapoznać się ze znaczeniem niektórych podstawowych pojęć rynkowych:

Zakazane zachowania
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów zakazuje zawierania porozumień ograniczających konkurencję, nadużywania pozycji dominującej, dokonywania w pewnych sytuacjach koncentracji (łączenia firm) bez uprzedniej zgody odpowiedniej instytucji oraz prowadzenia praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przejawem tych ostatnich mogą być prowadzone przez firmę nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z art. 3 ustawy o zwalczaniu są to działania sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagrażają interesowi innego przedsiębiorcy lub klienta, albo go naruszają. W szczególności są nimi: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd ich oznaczenia, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania bądź niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie sprzedaży lawinowej, prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym oraz utrudnianie dostępu do rynku.

Swoboda działalności
Czyn nieuczciwej konkurencji polegający na utrudnianiu innym przedsiębiorcom dostępu do rynku został opisany w art. 15 ustawy. Zgodnie z nim naruszenie takie może polegać w szczególności na:

  • sprzedaży towarów lub usług poniżej kosztów ich wytworzenia lub świadczenia albo ich odsprzedaży poniżej kosztów zakupu w celu eliminacji innych przedsiębiorców,
  • nakłanianiu osób trzecich do odmowy sprzedaży innym przedsiębiorcom albo niedokonywania zakupu towarów lub usług od innych przedsiębiorców,
  • rzeczowo nieuzasadnionym, zróżnicowanym traktowaniu niektórych klientów,
  • pobieraniu, innych niż marża handlowa, opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży,
  • działaniu mającym na celu wymuszenie na klientach wyboru jako kontrahenta określonego przedsiębiorcy lub stwarzaniu warunków umożliwiających podmiotom trzecim wymuszanie zakupu towaru lub usługi u określonego przedsiębiorcy.

Dyskryminacja
Trzeci z podanych w artykule czynów wiąże się z dyskryminacją. W tym wypadku sprawca czynu oraz podmiot dyskryminowany powinni znajdować się na różnych szczeblach obrotu. Przykładowo producent dyskryminuje hurtownika lub hurtownik dyskryminuje detalistę. Istota naruszenia polega na innym traktowaniu różnych podmiotów bez uzasadnienia (ekonomicznego, gospodarczego). Jeżeli więc takie uzasadnienie istnieje, nie będziemy mieli do czynienia z czynem nieuczciwej konkurencji. Dlatego stosowanie zróżnicowanych rabatów w zależności np. od skali zakupów realizowanych przez kontrahentów będzie w zasadzie dozwolone. Jest bowiem uzasadnione ekonomicznie, np. mniejszymi kosztami jednorazowej dostawy większej partii towarów. Skrajnym przypadkiem dyskryminacji może być odmowa zawarcia kontraktu. Jednak także w takiej sytuacji musi ona skutkować utrudnionym dostępem do rynku dla podmiotu dyskryminowanego. W praktyce może to oznaczać brak możliwości zakupu danego towaru w rozsądnej odległości. Jeżeli dyskryminowany przedsiębiorca ma jednak dostęp np. do innej hurtowni lub sklepu, znajdujących się w niewielkiej odległości, trudno mówić o ograniczeniu w dostępie do rynku, chociaż każdy przypadek może być oczywiście inny. Kolejnym z zakazanych czynów jest żądanie jakichkolwiek opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży, czyli uwarunkowanie wprowadzenia go do sprzedaży od wniesienia opłat. W szczególności chodzi tu o przypadki kontaktów producentów i dostawców z hurtownikami lub wielkopowierzchniowymi sklepami. Tego typu zakazu nie należy utożsamiać z wynagrodzeniem płaconym przez dostawcę za dodatkowe usługi, takie jak prowadzenie akcji promocyjnych i marketingowych, czy lepsze pozycjonowanie produktu. Pobieranie takich opłat jest zatem możliwe jedynie za określone, konkretne działania sprzedawcy. Wreszcie ostatni z omawianych czynów, czyli wymuszanie na klientach dokonania zakupu, może w szczególności polegać na: ograniczeniu w istotny sposób lub wyłączeniu możliwości dokonywania przez klienta zakupu u innego przedsiębiorcy, stworzeniu sytuacji powodujących pośrednio lub bezpośrednio narzucenie klientom przez podmioty trzecie konieczności dokonania zakupu u danego przedsiębiorcy lub u przedsiębiorcy, z którym dana firma pozostaje w związku gospodarczym, emisji, oferowaniu oraz realizacji znaków legitymacyjnych podlegających wymianie na towary lub usługi oferowane przez jednego przedsiębiorcę lub grupę przedsiębiorców pozostających w związku gospodarczym. Z kolei ostatnia z wymienionych ustaw określa nieuczciwe praktyki rynkowe w działalności gospodarczej i zawodowej oraz zasady przeciwdziałania takim praktykom w interesie konsumentów i w interesie publicznym.