Żywność zrównoważona, będąca produktem rolnictwa zrównoważonego, to odpowiedź na oczekiwania społeczne, które są efektem wyzwań z jakimi mierzą się ludzie na całym świecie. Drastyczne zmiany klimatyczne, których efektem jest spadek areałów uprawnych i dostępności wody pitej wpływają na wzrost cen żywności przy jednoczesnym spadku opłacalności produkcji rolnej. Wpływa to negatywnie na dostępność żywności, co w efekcie obniża nasze bezpieczeństwo żywnościowe.
Ochrona środowiska, łagodzenie zmian klimatu i adaptacja do zmian
Wylesianie, zanieczyszczenie wód, nadmierna emisja gazów cieplarnianych czy eksploatacja gleby, będące wynikiem działań człowieka, w istotny sposób zmieniają krajobraz Ziemi. Spowodowane tym zmiany klimatyczne przekładają się na zwiększenie intensywności i częstotliwości negatywnych zjawisk pogodowych takich jak susze, burze czy powodzie. Jednym z obszarów, który jest najbardziej dotknięty tymi zmianami jest rolnictwo – spada wielkości produkcji rolnej, a ceny żywności rosną.
Jednocześnie samo rolnictwo jest największym konsumentem zasobów naturalnych i to na nim spoczywa odpowiedzialność ich właściwe wykorzystanie. Jednym z elementów wpływających na pogarszającą się sytuację są nieodpowiedzialne praktyki rolnicze zaburzające życie biosfery trwale zmieniające środowisko i klimat. Jeśli dotychczasowe metody produkcji żywności nie zostaną zmienione będzie się to wiązać z jeszcze większą eksploatacją zasobów naturalnych Ziemi.
Odpowiedzią na te wyzwania jest model rolnictwa zrównoważonego. Obejmuje on szereg praktyk rolniczych łączących szacunek dla środowiska, efektywne zarządzanie zasobami i dbałość o interesy ekonomiczne rolników i mieszkańców wsi. Ważnym elementem ochrony i dążenia do odnowy zasobów naturalnych jest wykorzystywanie nowoczesnych technologii w agrotechnice, takich jak wykorzystanie map satelitarnych, stacji pogodowych czy aplikacji umożliwiających oszczędne planowanie zużycia paliwa czy nawozów.
Naturalna żywność wysokiej jakości i dbałość o zwierzęta
Zmieniające się oczekiwania konsumentów dotyczące ograniczenia degradacji środowiska przez rolnictwo intensywne, w tym przywrócenie bioróżnorodności, zapewnienie dobrostanu zwierząt czy ograniczenie zbędnego nawożenia czy stosowania antybiotyków są kolejnym elementem, który wpływa na konieczność zmiany podejścia do produkcji żywności przez rolników i hodowców. Konsumenci oczekują, że żywność jaką kupują w sklepie będzie zdrowa, wysokiej jakości i świeża – najlepiej pochodzenia lokalnego lub regionalnego, a podczas jej powstawania zwierzęta gospodarskie będą miały odpowiednie warunki życia. Zapewnienie dostępności takich produktów w odpowiednej ilości po przystępnych cenach oznacza, że gospodarstwa rolne, hodowlane, sadownicze oraz przetwórcy muszą dostosować dotychczas stosowane praktyki do standardów zrównoważenia.
Rosnąca złożoność produkcji żywności, nowe wymagania nakładane na branżę spożywczą w zakresie efektywności klimatycznej oraz jakości i pochodzenia żywności sprawiają, że wdrożenie nowych metod upraw i hodowli jest możliwe tylko w ramach całego łańcucha odpowiedzialności za żywność. Droga płodów rolnych zaczyna się od dostarczenia rolnikom odpowiednich nasion i sadzeniaków, obejmuje cały proces od siewu do zbioru, przechowywanie i magazynowanie żywości, przetwórstwo i transport oraz dystrybuuję i sprzedaż. Na każdym z tych etapów, podmioty będące częścią tego łańcucha odpowiadają za wdrożenie i przestrzeganie zasad zrównoważenia – najczęściej poprzez oszczędności surowców, wody, energii, w tym OZE czy zakup energii pochodzącej z niskoemisyjnych źródeł, skracanie tras dostaw, minimalizowanie swojego śladu węglowego czy wdrażanie zasad gospodarki obiegu zamkniętego i recycling. Więcej o działaniach członków Stowarzyszenia można znaleźć na tej stronie.
Opłacalność produkcji jako warunek rozwoju rolnictwa i bezpieczeństwa żywnościowego
Poza zmianami klimatycznymi i związanymi z nimi wyzwaniami w kontynuowaniu produkcji rolnej w modelu rolnictwa intensywnego, na sytuację na rynku żywności wpływają również inne czynniki. Do najważniejszych z nich należą rosnące ceny surowców, nawozów, paliw i energii, które są jednym z najważniejszych składników finalnej ceny płodów rolnych oraz międzynarodowa sytuacja polityczna, kształtująca dostępność, a w efekcie ceny żywności na rynkach międzynarodowych.
Kolejnym elementem wpływającym na konieczność modyfikacji dotychczasowych praktyk rolniczych są założenia Europejskiego Zielonego Ładu, który jest bezpośrednią odpowiedzią na wyzwania środowiskowe i klimatyczne. Zakłada on m.in. stopniowe odchodzenie od intensywnych upraw i przechodzenie w kierunku modelu rolnictwa zrównoważonego, które jest znacznie bardziej przyjazne dla środowiska i klimatu.
Model rolnictwa zrównoważonego wpisuje się w założenia i realizuje cele Europejskiego Zielonego Ładu i jest możliwy do wdrożenia w każdym gospodarstwie. Jest on stosowany w praktyce przez polskich rolników i przetwórców, pozwala na specjalizację produkcji rolnej, przy zachowaniu dbałości o środowisko i zapewnieniu opłacalności ekonomicznej rolnictwa. Dopasowanie tego modelu gospodarowania do warunków, w jakich działa polskie rolnictwo, umożliwia naturalną transformację gospodarstw i sektora rolno-spożywczego w stronę produkcji zrównoważonej.