„Termin dobrostan odnosi się do stanu danej jednostki w stosunku do swojego otoczenia i jest mierzalny” (Donald Broom, badacz dobrostanu zwierząt).
Po raz pierwszy krytyka warunków utrzymania, opieki oraz postępowania ze zwierzętami w chowie wielkotowarowym pojawiła się w latach 60-tych ubiegłego stulecia.
Podstawowe założenia dobrostanu zwierząt pojawiły się w raporcie powstałym na zlecenie rządu brytyjskiego (Brambell 1965). Założenia dobrostanu zwierząt gospodarskich zostały bardziej szczegółowo opracowane przez Radę Dobrostanu Zwierząt (FAWC – Farm Animals Welfare Council) i są zawarte w tzw. Kodeksie Dobrostanu Zwierząt Gospodarskich (FAWC 1992).
Dobrostan jest to stan, w którym zwierzę może dostosować się do warunków otoczenia, jest w stanie „uporać się” ze środowiskiem w jakim się znajduje (Broom 1996). Dobrostan zwierząt można określić również jako zaspokojenie ich fizjologicznych i behawioralnych potrzeb oraz zapewnienie im stałego komfortu oraz wysokiego poziomu opieki (Kołacz i Kupczyński 2015). Zdrowie fizyczne ma duży wpływ na dobrostan zwierząt. Jednak dobrostan oznacza coś więcej, niż tylko komfort fizyczny i biologiczny, ponieważ uwzględnia równowagę emocjonalną zależną od spełnienia osobniczych i gatunkowych potrzeb behawioralnych. Uwzględnia zatem aspekt psychiczny odczuwania bodźców pozytywnych i negatywnych. W sposób bezpośredni – lub pośredni – wpływa na zdrowie zwierząt, ich rozród i produkcyjność.
Zrównoważona produkcja zwierzęca uwzględnia aspekty środowiskowe, społeczne i ekonomiczne. W szerszym ujęciu uwzględnia też dobrostan zwierząt, który związany jest z postawami społecznymi i ma konkretny wymiar enonomiczny. Dobrostan zwierząt już od wielu lat ma swoje miejsce w świadomości hodowców, lekarzy weterynarii, pracowników sektora przetwórczego, a także całego społeczeństwa. Dobrostan zwierząt jest również wyraźne ugruntowany w prawodawstwie UE i krajowym, polskim.
Zarówno dobrostan zwierząt, jak i jakość żywności mają ogromne znaczenie dla ludzi, konsumentów, a standardy dobrostanu zwierząt są obecnie jednym z ważnych priorytetów w UE. Dobrostan zwierząt stanowi integralną część całego procesu produkcji żywności wysokiej jakości, a wysokie standardy dobrostanu są równoznaczne z najwyższą jakością mięsa, mleka i jaj oraz większą odpornością zwierząt na choroby.
Stale doskonalone są metody hodowli i chowu, a także dobrostanu zwierząt. Opracowuje się nowe systemy wentylacji i oświetlenia pomieszczeń, lepsze receptury pasz i systemy udoju. Ścisłemu nadzorowi podlegają też zasady transportu i metody uboju zwierząt. Skrócenie czasu przewozu, dbałość o bezpieczeństwo, sprawne i łagodne obchodzenie się ze zwierzętami, to ważne czynniki mające wpływ na dobrostan zwierząt. Minimalizowanie stresu na tych etapach w znaczący sposób wpływa na końcową jakość mięsa – jego barwę, pH, czy kruchość i bezpieczeństwo mikrobiologiczne.
Nowoczesne systemy chowu zaspokajają podstawowe potrzeby zwierząt w zakresie: żywienia, dostępu do wody, potrzebnej przestrzeni życiowej, zapewnienia towarzystwa innych zwierząt, leczenia, higieny utrzymania, mikroklimatu pomieszczeń, warunków świetlnych etc. Jednocześnie nie pozwalają na okaleczanie zwierząt oraz zapewniają im ochronę przed złymi warunkami klimatycznymi.
Problematyka dobrostanu dotyczy głównie zwierząt gospodarskich, ale prowadzone są również badania i podejmowane działania zmierzające do ulepszania warunków życia zwierząt laboratoryjnych i gatunków nieudomowionych, żyjących w ogrodach zoologicznych.
Istnieje szereg Dyrektyw UE i Rozporządzeń Rady, które odnoszą się do dobrostanu zwierząt. Wytyczne zawarte w Dyrektywach zostały wprowadzone do polskiego prawa krajowego ustawami i rozporządzeniami ministerialnymi, natomiast Rozporządzenia Rady są aktami obowiązującymi wprost i bezpośrednio. Najważniejszym aktem prawnym jest Ustawa o ochronie zwierząt z dnia 21 sierpnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 111 poz. 724 z późniejszymi zm.) oraz akty wykonawcze: rozporządzenie z dnia 15 lutego 2010 r. o wymaganiach dotyczących postępowania przy realizacji przepisów dotyczących zwierząt gospodarskich (Dz.U. 2010 nr 56 poz. 344), rozporządzenie z dnia 10 września 2015 r. dotyczące regulacji w zakresie ustalania zasad utrzymywania zwierząt gospodarskich (Dz.U. 2015 poz. 1516), rozporządzenie z dnia 17 grudnia 2009 r. w sprawie sposobu ustalania poziomu obsady kurcząt brojlerów (Dz.U. 2009 nr 223 poz. 1784). Zagadnienie transportu zwierząt jest regulowane w Polsce Rozporządzeniem Rady (WE) NR 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu, zmieniające wcześniejsze dyrektywy 64/432/EWG i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97.
Komisja Europejska planuje przegląd przepisów dotyczących dobrostanu zwierząt, w tym przepisów dotyczących transportu i uboju zwierząt, aby dostosować je do najnowszej wiedzy naukowej, rozszerzyć ich zakres, ułatwić egzekwowanie i ostatecznie zapewnić wyższy jego poziom. Plany strategiczne i nowe strategiczne wytyczne UE dotyczące akwakultury będą także wspierać ten proces. Komisja Europejska również rozważy możliwości etykietowania żywności pochodzenia zwierzęcego, informującego o dobrostanie zwierząt.