Siew i sadzenie

Terminy agrotechniczne

Dotrzymywanie terminów agrotechnicznych jest działaniem praktycznie beznakładowym i jednocześnie bardzo plonotwórczym. Do najważniejszych należy termin siewu. W aktualnych zaleceniach uprawowych podawany jest optymalny terminy siewu danej odmiany, w określonym rejonie kraju. Czasami słyszy się opinie, że ktoś zasiał dużo później, czy wcześniej, niż się zaleca, a plony i tak były wysokie.

Zazwyczaj bywa to wynikiem szczególnie sprzyjających warunków pogodowych, a nie faktu niepoprawnego określenia optymalnego terminu siewu. Terminy podawane w zaleceniach agrotechnicznych od hodowców roślin odnoszą się do przeciętnych, najczęściej u nas występujących warunków pogodowych. Dlatego siew roślin, czy ich sadzenie, w tych terminach jest obarczony najmniejszym ryzykiem słabego przezimowania w przypadku ozimin, czy niedoborów wody lub zbyt niskich temperatur dla uprawy roślin jarych. W przypadku niektórych gatunków zbóż, np. pszenicy, mamy też w uprawie formy przewódkowe, gdzie siew tych odmian jest możliwy zarówno jesienią, późną jesienią, jak i wiosną. Należy jednak przed siewem tych odmian w terminie późno jesiennym zorientować się jak dana odmian zimuje w moim rejonie uprawy, czy ryzyko jej słabego przezimowania nie jest zbyt duże. W przypadku braku takich informacji, można zaryzykować siew we własnym gospodarstwie, na małym areale, tak, aby w przypadku słabego przezimowania nie ponieść znaczących strat. W przypadku założenia takiego własnego „doświadczenia” lepiej, inaczej niż zazwyczaj, aby zima charakteryzowała się ostrym przebiegiem, bo to pozwoli lepiej zweryfikować zimotrwałość zasianej u siebie odmiany przewódkowej.

Można oszacować przybliżony optymalny termin siewu rośliny uprawnej, co może być przydatne zwłaszcza w warunkach zmian klimatycznych. Na przykładzie pszenicy: planujemy osiągnięcie 4 rozkrzewień przed zimą, każde rozkrzewienie to 120 stopniodni, razem 480 stopniodni – znając przewidywany koniec okresu wegetacyjnego i średnie temperatury dobowe można wyliczyć niezbędną liczbę dni, a zatem i odpowiadający naszemu planowi dzień siewu.

Zmiany klimatyczne, jakie obserwujemy od szeregu lat, brak mroźnych i śnieżnych zim, powodują, że wegetacja roślin ozimych ustaje na krótszy czas, co umożliwia coraz późniejsze siewy jesienne i coraz wcześniejsze siewy wiosenne, jednak przy wzrastającym ryzyku szkód w wypadku wystąpienia normalnych warunków zimowych.

Bardzo ważny jest terminowy siew nawozów, szczególnie azotowych, terminowe wykonanie zabiegów ochrony roślin, czy stosowania nawozów dolistnych. Zalecane terminy zostały tak dobrane, by uzyskać jak największą efektywność stosowanych środków produkcji, zapewnić ich optymalne wykorzystanie, nie szkodzić uprawom, środowisku oraz ograniczyć do wymaganego prawem poziomu pozostałości stosowanej chemii w produktach roślinnych. Terminowy zbiór to przede wszystkim możliwość ograniczenia strat w okresie zbiorów (działanie plonochronne) jak i uzyskanie najwyższej jakości plonów.

Poszczególne odmiany roślin uprawnych, nawet w ramach jednego gatunku, mogą mieć różne wymagania termiczne, wodne i pokarmowe. Także ich podatność na choroby jak i stopień porażania przez szkodniki może się różnić w znaczący sposób. Dlatego ich terminy siewu, charakter i czas nawożenia, a także sposób niezbędnej ochrony mogą być odmienne. Na przykład w tych samych warunkach klimatyczno-glebowych różne odmiany pszenicy ozimej (np. paszowe i jakościowe) mogą wymagać odmiennej technologii produkcji, poczynając od siewu przez nawożenie i ochronę, aż do zbioru.

Dotrzymanie właściwych terminów agrotechnicznych jest uwarunkowane głównie nasileniem prac w gospodarstwie, dostępnością sprzętu, środków produkcji oraz przebiegiem warunków pogodowych. Trzy pierwsze czynniki są w dużej mierze kontrolowalne przez rolnika i w przypadku, gdy np. ze względu na awarię siewnika, siew nasion rzepaku opóźnił się o klika dni, to w kolejnych latach powinien on zwrócić większą uwagę na dokładniejszy przegląd siewnika przed sezonem, bądź zapewnienie sobie alternatywnego urządzenia. Oprócz działań technicznych, jak agregatowanie sprzętu, lub uprawowych, jak siew bezpośredni lub tzw. „strip till”, można wykorzystać cechy odmian tolerujących opóźniony lub przyspieszony termin siewu. Nad przebiegiem warunków pogodowych nie mamy żadnej kontroli, a obserwowane zmiany klimatyczne często zwiększają ryzyko niewykonania zabiegów w zalecanym terminie agrotechnicznym. Typowe sytuacje, to:

  • przedłużająca się susza lub ciągłe opady deszczu nie pozwalają na wykonanie siewu w terminie agrotechnicznym,
  • przedłużający się okres z opadami nie pozwala na zbiór plonów,
  • gwałtowna zmiana pogody nie pozwala na dokończenie prowadzonych zabiegów uprawowych,
  • wystąpienie szeregu dni z opadami atmosferycznymi lub silnym wiatrem nie pozwala wykonać zabiegów ochronnych.

Z pomocą przychodzą jednak coraz bardziej sprawdzalne prognozy pogody, które przyjmując 1-2 dniowe wyprzedzenie, dają przydatny obraz spodziewanych warunków pogodowych, np. czasu i wielkości opadów, wystąpienia upałów, czy przymrozków. To pozwala na lepsze zorganizowanie i wykonanie zabiegów w „oknie pogodowym”, bez niespodzianek. Jednym z takich serwisów pogodowych, z którego korzysta już bardzo wielu rolników jest udostępniany nieodpłatnie www.meteo.pl, prowadzony przez ICM, Uniwersytet Warszawski. Jeszcze dokładniejsze dane pogodowe, bo pochodzące z własnych stacji pogodowych meteorologicznych bardzo przydatne są do:

  • prognozowania przebiegu pogody na najbliższe dni,
  • monitorowania przebiegu rozwoju chorób roślin (np. zarazy ziemniaka, parcha jabłoni), czy szkodników roślin (np. chowacze, stonka ziemniaczana, omacnica prosowianka) i sygnalizacji terminu zwalczania tych patogenów, uzupełnionego – co bardzo ważne – obserwacjami polowymi rolnika,
  • określenia terminu stosowania nawozów azotowych (w ramach obowiązującego prawa),
  • wyliczenia klimatycznego bilansu wodnego dla swojego rejonu uprawy.

Nie jest konieczne, aby stacja pogodowa działała w każdym gospodarstwie – wspólne użytkowanie takiej stacji, np. przez rolników z jednej wsi, jest rozwiązaniem dużo tańszym i dającym korzyści wielu użytkownikom jednocześnie.

Wszelkie działania agrotechniczne muszą być utrwalone w dokumentacji uprawy bądź pola, wraz z uzasadnieniem, tworząc własną wiedzę gospodarstwa o ich przydatności.