Spośród tysięcy naturalnie występujących antybiotyków, tylko kilkadziesiąt z nich ma obecnie zastosowanie w medycynie. Pozostałe to substancje – dla człowieka – toksyczne, rakotwórcze lub wywołujące inne działania niepożądane.
Obecnie w profilaktyce i leczeniu zakażeń bakteryjnych stosuje się następujące grupy antybiotyków oraz chemioterapeutyków:
| 1. B-laktamy | penicyliny, penicyliny z inhibitorem, cefalosporyny/cefamycyny, monobaktamy, trójbaktamy karbapenemy, penemy |
| 2. Aminoglikozydy | streptomycyna, neomycyna, kanamycyna, entamycyna, tobramycyna, netylmycyna, isepamycyna, amikacyna |
| 3. Tetracykliny | doksycyklina, tetracyklina, minocyklina |
| 4. Makrolidy/ketolidy | |
| stare: | Erytromycyna, spiramycyna, josamycyna |
| nowe: | cykliczny węglan erytromycyny (Dawercin), roksytromycyna, klarytromycyna, azytromycyna, dirytromycyna |
| ketolidy | trolitromycyna |
| 5. Linkozamidy | linkomycyna, klindamycyna |
| 6. Streptograminy | pristinamycyna, chinupristina, dalfopristina |
| 7. Oksazolidynony | linezolid |
| 8. Glikopeptydy | wankomycyna, teikoplanina |
| 9. Chloramfenikol | detreomycyna |
| 10. Polimiksyny | kolistyna |
| 11. Rifamycyny | rifampicyna |
| 12. Sulfonamidy | kotrimoksazol |
| 13. Nitroimidazole | Metronidazol, ornidazol |
| 14. Nitrofurany | nitrofurantoina, furagin, nifuroksazyd |
| 15. Chinolony | kwas pipemidynowy, norfloksacyna, pefloksacyna, ciprofloksacyna, ofloksacyna, lewofloksacyna, sparfloksacyna, moksifloksacyna, gemifloksacyna |
| 16. Kwas fusydowy | |
| 17. Leki przeciwgrzybicze: | |
| polieny: | Nystatyna, amfoterycyna B |
| azole: | flukonazot, itrakonazol, ketokonazol, ekonazol, worikonazol |
| antymetabolity: | 5-fluorocytozyna |
| 18. Leki przeciwwirusowe | acyklowir, didanozyna, famcyklowir, gancyklowir, indinawir, lamiwudyna, nalfinawir, ritonawir, sakwinawir, stawudyna, zalcytabina, zydowudyna |
Wszystkie te substancje różnią się m.in. stopniem wchłaniania oraz przenikania do tkanek, a także sposobem, zakresem i mechanizmem działania. Mechanizmy te, w ogólnym ujęciu, sprowadzają się do:
- blokowania syntezy istotnych dla funkcjonowania bakterii substancji,
- zakłócenia replikacji RNA,
- zakłócenia syntezy białek w bakteriach,
- upośledzenia działania i budowy ściany komórkowej drobnoustrojów,
- blokowania syntezy kwasów nukleinowych w DNA komórek bakteryjnych.
Na rynku medycznym dostępnych jest wiele różnych produktów leczniczych przeznaczonych do antybiotykoterapii, w tym część z nich zawiera tą samą substancję czynną. Przykładem jest amoksycylina, którą można znaleźć w ponad 120 lekach. Każdy z tych medykamentów różni się jednak nazwą, stężeniem substancji aktywnej, sposobem dawkowania i wskazaniem użytkowym. Może też mieć inną postać, zawierać różne związki i nośniki oraz charakteryzować się innym czasem działania, czy okresem karencji. Niemniej to substancja czynna i jej odpowiedni dobór oraz dawkowanie decyduje o powodzeniu leczenia.
Lista produktów leczniczych dopuszczonych do stosowania i obrotu w Polsce dostępna jest w Urzędowym Wykazie Produktów Leczniczych. Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się na stronie internetowej Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.