Powietrze i emisja gazów cieplarnianych

Zwiększenie zawartości węgla związanego w glebie

Węgiel w glebie występuje w dwóch formach: w związkach mineralnych, do których zalicza się węglany oraz w związkach organicznych pochodzących z rozkładu roślin, bakterii i zwierząt. Upraszczając – węgiel organiczny nazywany jest materią organiczną glebową, której zasadniczą część stanowi próchnica, czyli humus.

Odpowiednia zawartość węgla, szczególnie w formie organicznej, jest niezbędna do wzrostu i rozwoju roślin, a w konsekwencji do opłacalnej produkcji roślinnej. Jednakże na skutek intensywnych zabiegów agrotechnicznych, wywożenia z pól biomasy oraz naturalnych procesów utleniania węgla przez mikroorganizmy glebowe, ilość węgla może znacząco się zmniejszać prowadząc do znacznej degradacji gleb. Stąd konieczne jest podjęcie zabiegów, które przywrócą glebie możliwie wysoką zawartość tego makroelementu.

Najprostszym sposobem zwiększenia zawartości węgla organicznego jest dostarczenie go na pole. Można to zrobić na dwa sposoby:

  • dostarczenie m.in. materii organicznej jako nawóz. Mowa tu o nawozach takich jak kompost, obornik, gnojówka, gnojowica, ale możliwe jest też wywiezienie na pole lub pozostawienie na nim resztek roślinnych. Coraz szerzej stosuje się także komponenty produkowane z młodego węgla brunatnego – lignitu.
  • zastosowanie tzw. nawozów zielonych tj. roślin uprawianych jako międzyplon czy poplon, które są płyto przyorane lub wymieszane z górną warstwą gleby.

Oba wymienione sposoby są korzystne, ponieważ zarówno nawozy odzwierzęce jak i zielone mogą, poza węglem brunatnym, stanowić bogate źródła azotu. Właśnie stosunek zawartości węgla do azotu jest jednym z istotnych parametrów informujących o żyzności gleby.

Dostarczenie do gleby resztek roślinnych lub uprawa roślin na zielony nawóz jest zawsze pozytywnym działaniem ukierunkowanym na zwiększenie zawartości próchnicy w glebie. Jednakże warto wiedzieć, że rozpad resztek roślinnych i w konsekwencji pozytywne efekty obecności węgla organicznego dla roślin uprawnych zależą od użytej biomasy. Zdecydowanie szybciej działają nawozy zielone, które zawierają mniej tzw. lignin rozkładających się w glebie powoli. Przykładem biomasy bogatej w ligniny jest słoma zbożowa. Z kolei rośliny bobowate zawierają zdecydowanie mniej lignin i przez to rozkład takiej słomy jest znacznie szybszy. Poza tym rośliny bobowate wiążą azot z powietrza i skutecznie uzupełniają jego niedobory w glebie. Dlatego ta grupa roślin jest szczególnie predystynowana do stosowania jako nawozy zielone. Każdy typ substancji organicznej jest wartościowy, a zwiększenie zawartości materii organicznej w glebie zawsze się opłaca. Trzeba przy tym pamiętać, że o ile degradacja gleby polegająca na redukcji zawartości próchnicy może nastąpić bardzo szybko, to odbudowanie równowagi i przywrócenie optymalnej zawartości węgla w glebie trwa nawet kilkanaście lat. Stosowanie komponentów z węgla brunatnego długotrwale i skokowo poprawia jakość gleby.

Zwiększenie zawartości próchnicy w glebie poprawia jej żyzność i efektywność procesu wiązania dwutlenku węgla z powietrza. Więcej na ten temat na poniższych stronach: