Zarządzanie wodą

Ścieki w gospodarstwie

Według popularnej definicji ściekami określa się zużyte ciecze, roztwory, koloidy lub zawiesiny, a także odpadowe substancje stałe odprowadzane za pomocą rurociągów do kanalizacji, szamb, zbiorników oczyszczalni lub cieków wodnych. Jako ścieki odprowadza się odpadowe substancje przemysłowe oraz komunalne z gospodarstw domowych. Ścieki powstają więc w wyniku procesów bytowych lub produkcyjnych i z założenia są kierowane do oczyszczalni ścieków, gdzie podlegają oczyszczeniu przed wprowadzeniem do środowiska w postaci relatywnie czystej wody. Jednak woda zanieczyszczona rolniczo może być cennym surowcem w procesie produkcji żywności.

W gospodarstwie mogą powstawać różne rodzaje ścieków i wód odpadowych. Należą do nich ścieki bytowe, odcieki z produkcji zwierzęcej, będące nawozami organicznymi i roślinnej (odcieki z kiszonki) oraz popłuczyny z mycia sprzętu rolniczego, urządzeń i budynków gospodarskich.

O ile ściekami bytowymi można dość łatwo zarządzać (kanalizacja komunalna, szamba), o tyle wykorzystanie wód odpadowych wytwarzanych w produkcji rolniczej wymaga pewnych nakładów i dyscypliny operacyjnej. Należy odpowiednio zbierać i składować płynne i stałe nawozy organiczne, dbając o ograniczenie wielkości wszelkich odcieków i ich troskliwe zbieranie w odpowiednich zbiornikach, w celu zagospodarowania. Brak gromadzenia i wykorzystania odcieków powoduje straty azotu i innych cennych składników odżywczych, np. soki kiszonkowe odpływające z 25 ton zakiszanej masy zielonej (średni plon z 1 ha) zawierają do 14 kg azotu, co w wypadku dostania się do wód powierzchniowych powoduje ich zanieczyszczenie oraz pozbawia wodę tlenu. Należy więc dążyć do minimalizowania powstających odcieków, a już powstałe zbierać i wykorzystać do nawożenia lub innej formy biologicznej neutralizacji.

Gospodarstwa wyposażone w wodociąg zużywają znacznie więcej wody, niż gospodarstwa korzystające z ujęcia własnego (studni), co powoduje zwiększenie ilości ścieków i wód odpadowych. Gospodarstwa te powinny być przyłączone do zbiorczej sieci kanalizacyjnej lub posiadać przydomową oczyszczalnię ścieków.

Zgodnie z wytycznymi Kodeksu Dobrej praktyki Rolniczej gospodarstwa posiadające indywidualne ujęcie wody powinny posiadać szczelny zbiornik do czasowego gromadzenia ścieków komunalnych. Zbiornik powinien być wyposażony w szczelną pokrywę z zamykanym otworem do usuwania nieczystości. Bezodpływowe zbiorniki – szamba – powinny być opróżniane przy pomocy wozów asenizacyjnych, a zawartość dostarczana do najbliższej oczyszczalni ścieków. Nie wolno odprowadzać ścieków bezpośrednio do wód powierzchniowych, gruntowych, ani rozlewać ich na pola.

W trakcie prac produkcyjnych powstaje szereg popłuczyn rolniczych z mycia pojazdów, urządzeń, zbiorników, budynków itd.. O ile ścieki należy bezwzględnie odtransportować do oczyszczalni, o tyle popłuczyny nie zawierające substancji szkodliwych dla roślin i zwierząt można po niezbędnym oczyszczeniu uwolnić do środowiska zgodnie z zezwoleniem wodno-prawnym, lub zagospodarować w sposób, w jaki używa się nawozów płynnych organicznych.

W gospodarstwie rolnym szczególnie szkodliwe substancje dostają się do wody przy myciu ciągników, rozsiewaczy nawozów i opryskiwaczy, w tym różne związki organiczne (paliwo, smary, chemiczne środki ochrony roślin) oraz nawozy mineralne. Dlatego też w gospodarstwie powinna znajdować się myjnia z neutralizatorem popłuczyn, których nie da się oczyścić przez separację ani wykorzystać w dalszej produkcji rolniczej.

Często lekceważonym tematem jest woda spływająca z utwardzonych placów i dróg w gospodarstwie, która może nieść ze sobą substancje szkodliwe, zwłaszcza oleiste. Zgodnie z prawem należy odseparować z niej części stałe a także oleiste, gdyż jedynie w takim stanie można uwalniać ją do środowiska zgodnie z zezwoleniem wodnoprawnym.