Zarządzanie substancjami odżywczymi

Stosowanie nawozów odzwierzęcych

W stosowaniu nawozów odzwierzęcych obowiązują następujące zasady:

  • Gnojówkę i gnojowicę powinno się stosować na nieobsianą glebę, najlepiej w okresie wczesnej wiosny.
  • Kurzeniec można stosować na ścierń, pod poplon na przyoranie, pod uprawy ozime w niewysokich dawkach, aby rośliny nie wybujały nadmiernie, a wiosną szczególnie dbając o wymieszanie z glebą, chroniąc siewki przed poparzeniem.
  • Należy stosować je równomiernie na całej powierzchni pola, wykluczając nawożenie nimi pól i upraw do tego nieprzeznaczonych.
  • Należy unikać nawożenia w niewielkiej odległości czasowej od wapnowania gleby.
  • Nawozy w postaci płynnej stosuje się przy użyciu aplikatorów doglebowych, deszczowni lub wozów asenizacyjnych wyposażonych w płytki rozbryzgowe lub węże rozlewowe.
  • Nawozy płynne należy przykryć lub wymieszać z glebą nie później, niż następnego dnia po ich zastosowaniu (z wyjątkiem nawozów stosowanych na użytkach zielonych).
  • Nawozy naturalne w postaci płynnej stosuje się z mocy prawa w okresie od 1 marca do 30 listopada (z wyjątkiem nawozów stosowanych pod osłonami).
  • Przy ustalaniu dawek nawozów należy brać pod uwagę potrzeby pokarmowe roślin oraz zasobność gleby w składniki pokarmowe.
  • Dawka nawozu naturalnego zastosowana w ciągu roku nie może przekraczać 170 kg azotu (N) w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych (np. przeliczeniowo roczna dawka gnojowicy nie powinna przekraczać 45 m3/ha).
  • Zabrania się stosowania nawozów na glebach zalanych wodą, przykrytych śniegiem, zamarzniętych do głębokości 30 cm oraz podczas opadów deszczu.
  • Zabrania się stosowania nawozów naturalnych w postaci płynnej na glebach bez okrywy roślinnej, położonych na stokach o nachyleniu większym niż 10% oraz podczas wegetacji roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi.
  • Nawozy naturalne w postaci płynnej mogą być stosowane, gdy poziom wody podziemnej jest poniżej 1,2 m oraz tylko poza obszarami płytkiego występowania skał szczelinowych.
  • Gnojowicę stosuje się na gruntach rolnych w odległości co najmniej 10 m od brzegu: jezior, zbiorników wodnych, cieków wodnych, kanałów i rowów (z wyłączeniem rowów o szerokości do 5 m).

Regulacje pochodzą z:

Wiele praktycznych wskazówek można znaleźć w komentarzach zawartych pod adresem https://www.gov.pl/web/gospodarkamorska/pytania-i-odpowiedzi-do-programu-azotanowego.

Podczas nawożenia pól w bezpośredniej bliskości wód powierzchniowych i źródeł wody pitnej, stref ochronnych wód, wymagane jest zachowanie szczególnych zasad stosowania nawozów. Dotyczy to dawek, rodzaju i postaci nawozu, sprzętu do nawożenia, a nawet przebiegu pogody w czasie ich rozsiewu lub rozlewu. W odległości do 10 m od cieków i zbiorników powierzchniowych, stref ochrony wód i morskiego pasa nadbrzeżnego nie można stosować nawozów organicznych pochodzenia zwierzęcego, a nawozy mineralne powinny być rozsiewane ręcznie. Pastwiska znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie linii brzegowej wód powierzchniowych nie powinny być przeciążane zbyt dużą liczbą zwierząt. Nie należy lokalizować wodopojów bezpośrednio na zbiorniku lub cieku wodnym. Podczas nawożenia pól zlokalizowanych w pobliżu cieków i zbiorników wodnych istnieje zwiększone zagrożenia zanieczyszczenia ich azotanami pochodzącymi z nawozów. Dyrektywę azotanową do polskiego porządku prawnego wprowadziła ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz. U. 2017, poz. 1566 z późn. zm.), która wskazuje środki zaradcze mające na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych.

Wszelkie nawozy stosowane na glebach zalanych wodą, przykrytych śniegiem lub zamarzniętych, ulegają znaczącym i niekontrolowanym stratom składników mineralnych. Na glebach powierzchniowo zamarzniętych, w okresach odwilży, można ewentualnie stosować nawozy, jeżeli uzasadniają to względy organizacyjne lub agrotechniczne. Dotyczy to w szczególności pierwszej, wiosennej dawki nawozów azotowych na uprawach roślin ozimych. Gleby o wysokim poziomie wody gruntowej (mniej niż 1,2 m pod powierzchnią) mają mniejszą pojemność wodną. Dlatego są w większym stopniu narażone na zalanie wodą i stosowanie tam nawozów wymaga szczególnej staranności i umiejętności. Nie zaleca się tutaj stosować nawozów organicznych w formie płynnej, a nawozy azotowe powinny być stosowane bezpośrednio przed okresem maksymalnego zapotrzebowania roślin na ten składnik. Na gruntach ornych, w których woda gruntowa jest wysoko i na użytkach zielonych z wodą gruntową znajdującą się płycej niż 1 m pod powierzchnią, zakazane jest nawożenie ściekami i osadami ściekowymi. Rozporządzenie Ministra Środowiska (Dz.U.2003.4.44) wskazuje środki zaradcze mające na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych podczas stosowania nawozów na glebach podmokłych, zalanych, zamarzniętych i pokrytych śniegiem.

Stosowanie nawozów na polach położonych na zboczach, szczególnie o nachyleniu większym niż 10% (6°), wymaga szczególnej uwagi, gdyż składniki mineralne z nawozów, zwłaszcza związki fosforu i azotu, narażone są na spływ powierzchniowy i mogą się dostawać do wód powierzchniowych, powodując ich zanieczyszczenie. Nawozy organiczne w formie płynnej oraz mineralne nawozy azotowe nie mogą być stosowane na polach o nachyleniu większym niż 10% (6°), jeżeli pola te nie znajdują się pod okrywą roślinną. Rozmiar spływów powierzchniowych zależy od nachylenia jak również od natężenia opadów oraz składu granulometrycznego gleby, sposobu jej uprawy i rodzaju okrywy roślinnej. Na gruntach ornych położonych na zboczach o mniejszym nachyleniu niż 10% nawozy organiczne w formie płynnej powinny być w miarę możliwości wprowadzane pod powierzchnię gleby, a nawozy w formie stałej wymieszane z glebą zaraz po ich rozrzuceniu.

Stosowanie nawozów organicznych płynnych, jak gnojowica, czy gnojówka, jest zakazane w całym okresie wegetacji roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi. Zakaz ten wynika z zagrożenia dostarczeniem na jadalne części roślin czynników je skażających (mikrobiologicznych), które nie zostaną wyeliminowane w czasie wzrostu roślin.

Stosowanie świeżego, nieprzefermentowanego obornika jest niewskazane ze względów nawozowych. Również z powodów organizacyjnych konieczne jest jego przechowywanie.

Optymalnym terminem stosowania obornika, zwłaszcza na glebach lżejszych, jest wczesna wiosna. Obornik może być wywożony również w okresie późnej jesieni, ale na gleby cięższe i pod warunkiem, że będzie przyorany najpóźniej następnego dnia. Należy unikać wywożenia obornika w okresie późnego lata lub wczesnej jesieni z uwagi na możliwe straty azotu zarówno w formie gazowej (amoniak) jak i w formie przesiąków do wód gruntowych (azotany). Pogłówne stosowanie nawozów organicznych w postaci stałej dopuszczalne jest tylko na użytkach zielonych i wieloletnich uprawach polowych. Roczna dawka obornika nie powinna przekraczać 40 ton, co odpowiada granicznej wartości 170 kg N na hektar.