20 marca 2024 roku podczas Europejskiego Forum Rolniczego uczestniczyliśmy w panelu dyskusyjnym „Kobiety w rolnictwie”. Dyskusja była poświęcona analizie bieżącej sytuacji kobiet na obszarach wiejskich, ich roli w agrobiznesie i firmach rolniczych oraz temu, w jaki sposób wspierać i promować aktywność kobiet w rolnictwie.
Jak wskazywały uczestniczki dyskusji największe wyzwania dla kobiet pracujących w rolnictwie to przede wszystkim zmiana podejścia do istniejących obecnie rozwiązań systemowych i prawnych dotyczących rolnictwa i polityki społecznej na obszarach wiejskich. Wiele z obowiązujących przepisów nie było zmienianych od lat i nie przystają one do realiów biznesowych i społecznych polskiej wsi i rolnictwa. Ważnym obszarem, który wymaga zaadresowania są właśnie kwestie społeczne, w tym takie sprawy jak wsparcie społeczności wiejskich, w tym szczególnie kobiet, w opiece nad dziećmi – należy zwiększyć dostępność żłobków i przedszkoli, ale również rozwiązać problem dziennej opieki nad osobami starszymi, które są członkami wielopokoleniowych gospodarstw domowych na wsi, a obowiązek opieki na nimi często spada na kobiety. Niezbędne są również programy wspierające i promujące rolę kobiet pracujących w rolnictwie, aby ich praca była dla nich atrakcyjna, dawała satysfakcję, możliwość realizacji własnych ambicji i przynosiła odpowiednie dla ich kompetencji i zaangażowania efekty ekonomiczne.
Uczestniczkami dyskusji były:
- Bożena Bochenek – attaché Ambasady Francuskiej, członkini Rady Programowej Agro Woman.
- Małgorzata Bojańczyk – Dyrektorka Polskiego Stowarzyszenia Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności, członki Rady Programowej Agro Woman.
- Ewa Kaniowicz – Prezes Bio-Gen.
- Monika Skowrońska-Ziomek – Członek Zarządu Stowarzyszenia Kobiety w Centrum.
Moderatorką była Beata Jakoniuk-Wojcieszak z Akademii Telewizyjnej, TVP.
Kobiety mieszkające na polskiej wsi są lepiej wykształcone niż mężczyźni. I pytanie jakie musimy sobie postawić, to po pierwsze – jak je zatrzymać na wsi, aby nie tracić ich kompetencji. Dotyczy to także kwestii work-life balance, ponieważ wiejskie kobiety nie mają czasu na własny rozwój czy rozwijanie swojego biznesu rolnego, ponieważ w dalszym ciągu oczekuje się od nich, że będą zajmować się domem czy dziećmi. Dlatego ważne są kwestie systemowe, czyli np. zapewnienie odpowiedniej ilości żłobków czy przedszkoli. Nie jest to więc wyłącznie kwestia gotowości czy ambicji kobiet na prowadzenie własnego biznesu rolnego, ale także tego, aby kobiety miały zwyczajnie czas na pracę. Oznacza to, że musimy pokonać stereotyp związany z tym, że kobiety mają „siedzieć w domu”, a to mężczyźni mają pracować.
– podkreślała Małgorzata Bojańczyk.
Jak zgodnie wskazywały panelistki – polskie kobiety są gotowe, zmotywowane i posiadają odpowiednią wiedzę, aby budować swoją profesjonalną pozycję w rolnictwie. Często jednak na ich przeszkodzie stają kwestie stereotypów i uwarunkowań kulturowych, które wciąż są mocno zakorzenione w społecznościach wiejskich. Dlatego należy podejmować takie działania, jak kampanie budujące świadomość atrakcyjności pracy kobiet w rolnictwie i zmieniać podejście do kwestii sukcesji w gospodarstwach rolnych tak, aby młode kobiety mogły przejmować gospodarstwa rolne i było to dla nich atrakcyjne i opłacalne. W trakcie debaty zwrócono także uwagę na to, że dużym wyzwaniem jest mała dostępność danych, zwłaszcza badań społecznych na temat kobiet pracujących w rolnictwie w Polsce.
Podam przykład z Francji, gdzie na uczelniach wyższych technicznych i rolniczych ponad 50% studentów stanowią kobiety. Kobiety stanowią również większość wykładowców takich uczelni we Francji. Kobiety są z ciekawe i jak pokazują badania sektora rolnego we Francji są odważne, nie boją się technologii i innowacji oraz, co ważne, nie boją się też porażki, co jest bardzo istotne dla całego procesu innowacji.
– mówiła Bożena Bochenek.
Pomimo tego, że kobiety mieszkające na wsi są statystycznie lepiej wykształcone od mężczyzn, to obecnie gospodarstwa rolne prowadzone w Polsce przez kobiety są o ponad połowę mniejsze pod względem areału niż te prowadzone przez mężczyzn. Zmiana tego stanu rzeczy jest trudna jeśli w instytucjach decydujących o rolnictwie, w tym tych mających wpływ na ustanawianie prawa nie zostanie wprowadzona znacznie bardziej równomierna reprezentacja kobiet i mężczyzn, co w praktyce oznacza zwiększanie udziału kobiet w podejmowaniu decyzji o kierunkach rozwoju rolnictwa i terenów wiejskich. Polskie kobiety są gotowe do współtworzenia polskiego rolnictwa i należy podjąć publiczną debatę o równości kobiet nie tylko w rolnictwie, ale we wszystkich sektorach powiązanych z agrobiznesem i rozwojem obszarów wiejskich.
Agrobiznes do dosyć szerokie pojęcie, sektor rolny obejmuje także firmy nawozowe czy dystrybucyjne, w których kobiety wypracowały już swoją pozycję. Oznacza to, że nie musimy wcale naśladować mężczyzn. Mamy swoje walory, takie jak siła, bardzo dobra organizacja czasu pracy czy działanie na wielu płaszczyznach. W przypadku innowacji jest podobnie – w naszej firmie za opracowywaniem innowacji produktowych stoją kobiety. Naszym zapleczem naukowym jest zespół biotechnologów, który składa się obecnie w 90% z kobiet. To one opracowują całą myśl technologiczną, prowadzą wstępne badania i analizy produktów w laboratorium zanim trafią one na pole. Dlatego moim zdaniem w kobietach tkwi potężna siła i ważne jest, aby one same w nią uwierzyły.
– wskazywała Ewa Kaniowicz.
Praca w rolnictwie, zwłaszcza w przypadku produkcji zwierzęcej jest pracą 24 godziny na dobę, co biorąc dodatkowo pod uwagę obowiązki domowe, bardzo często oznacza, że kobiety nie mają czasu na urlop. Dodatkowo na rolników oddziałują także presje związane z czynnikami ekonomicznymi, takimi jak rosnące koszty środków produkcji czy fluktuacje cen płodów rolnych. To wszystko przekłada się nie tylko na zmęczenie fizyczne, ale także na dobrostan psychiczny. Dostępność do wsparcia psychologicznego na wsiach jest bardzo mała, a problem ten pogłębia dominująca na wsi mentalność – rolnicy często nie są skłonni zwrócić się o pomoc. W konsekwencji grupę tę dotyka często problem wypalenia zawodowego.
W części pytań otwartych do panelistek głos zabrał m.in. – Adam Nowak, Wiceminister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który przysłuchiwał się dyskusji. Wskazał on, że:
Ważne jest, abyśmy na temat roli kobiet w rolnictwie i na obszarach wiejskich spojrzeli szeroko i współpracowali w tym zakresie i integrowali w tym celu różne środowiska wiejskie. Rola kobiet w rolnictwie wzrasta i mają one obecnie dużą szansę na rozwój, zwłaszcza w świetle wdrażania nowoczesnych narzędzi, takich jak rolnictwo precyzyjne czy rolnictwo 4.0, co powiązane jest z profesjonalizacją rolnictwa w Polsce. Oczywiście należy zwiększać dostęp do usług publicznych na terenach wiejskich, który musi być taki sam jak w miastach, podobnie jak dostęp do służby zdrowia, profilaktyka zdrowotna czy pomoc senioralna.
Agro Woman to inicjatywa Polskiego Stowarzyszenia Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności, której celem jest stworzenie platformy dla kobiet do dzielenia się swoim doświadczeniem, historiami oraz przestrzeni do dyskusji o roli zrównoważenia w rolnictwie, innowacjach, zarządzaniu i wyzwaniach przyszłości.