Europejskie Forum Rolnicze 2024 było dla nas okazją do rozmów o kierunkach rozwoju rolnictwa zrównoważonego. Drugiego dnia konferencji Małgorzata Bojańczyk, Dyrektor Polskiego Stowarzyszenia Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności poprowadziła panel dyskusyjny poświęcony rolnictwu przyjaznemu środowisku, w tym rozwojowi rolnictwa węglowego i regeneratywnego, opłacalności rolnictwa zrównoważonego i możliwościom wsparcia zielonej produkcji żywności.
Uczestnikami dyskusji byli:
- Adam Baucza – Prezes Fundacji Rozwoju Rolnictwa Terra Nostra.
- Anna Danylczenko – Fundacja Grunt od Nowa.
- Eryk Frontczak – Head of Carbon Farming, Heavy Finance.
- Anna Gałązka – Kierownik Zakładu Mikrobiologii Rolniczej Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa PIB w Puławach.
Jak wskazywała we wstępie Małgorzata Bojańczyk – w kontekście zrównoważenia rolnictwa dużo mówi się o aspekcie środowiskowym, jednak należy pamiętać, że rolnictwo zrównoważone opiera się tak naprawdę na trzech filarach – dbałości i ochronie zasobów naturalnych, opłacalności produkcji rolnej oraz na elemencie społecznym. Rolnictwo przechodzi obecnie proces transformacji z modelu konwencjonalnego, który był powszechnie stosowany w XX wieku, a jego celem była maksymalizacja produkcji, do modelu zrównoważonego, który uwzględnia cele środowiskowe, ekonomiczne i społeczne. Dominujące dotychczas rolnictwo konwencjonalne, z uwagi na stosowanie intensywnych metod upraw i hodowli, przyczynia się do degradacji zasobów naturalnych i zmian klimatu, ale z drugiej strony samo staje się ofiarą tych zmian. Dlatego warto rozmawiać o przechodzeniu na zrównoważony model produkcji rolnej – tak, aby przy zachowaniu opłacalności wdrażać rozwiązania obniżające wpływ rolnictwa na środowisko i klimat.
Chciałabym podkreślić, że rozmawiając o praktykach regeneratywnych czy zrównoważonych, bardzo rzadko zaczynamy od kwestii opłacalności, kiedy w rzeczywistości praktyki te skupione są w dużym stopniu na ograniczaniu kosztów. Ma to duże znaczenie dla polskiego rolnictwa, ponieważ większość gleb uprawnych w naszym kraju jest poważne zakwaszona i ma niską zawartość próchnicy, co przekłada się na niską produktywność rolnictwa na większości terytorium upraw w Polsce. Jednym z rozwiązań tego problemu jest wapnowanie, które pozwala na uzyskanie właściwego poziomu pH gleby. Jak pokazują badania wapnowanie wpływa na zwiększenie plonowania nawet o 7-20%. Oznacza, to także bardziej efektywne wykorzystanie środków produkcji.
– podkreślała Anna Danylczenko.
Gleba jest zasiedlona przez bardzo wiele żyjących organizmów, których aktywność jest bardzo ważna w kontekście jakości, żyzności i zdrowia gleby. Rolnicy muszą wiedzieć na jakiej glebie pracują, jaka jest jej jakość, odczyn i zawartość składników pokarmowych. Dzięki temu mogą w bardziej racjonalny sposób podejść do nawożenia mineralnego – stosowania nawozów w odpowiednich dawkach, w zależności od konkretnych upraw i gleb na jakich gospodarują. Wapnowanie gleb jest bardzo ważną praktyką regeneratywną, która wpływa na utrzymanie odpowiedniego odczynu gleby ze względu na to, że aktywność biologiczna w glebie jest najbardziej efektywna przy odczynie neutralnym gleby.
Dlatego wapnowanie jest bardzo ważne na glebach kwaśnych. Podobnie na glebach alkalicznych także trzeba dbać o zachowanie neutralnego poziomu pH. Do praktyk regeneratywnych zaliczają się też wszelkiego rodzaju techniki związane z międzyplonami, wsiewkami, dbałość o zawartość materii organicznej. Są to wszystko procesy bazujące na aktywności mikrobiologicznej do których należy też zaliczyć stosowanie produktów wprowadzających mikroorganizmy do gleby, takich jak biopreparaty.
– wskazywała Anna Gałązka.
Wszyscy rolnicy chcą mieć żyzne gleby i uzyskiwać wysokie plony, a znaczna część z nich stosuje już wiele praktyk, których celem jest regeneracja gleb. Wyzwaniem jest jednak pewne usystematyzowanie ich wiedzy i wsparcie doradców. Rolnicy muszą zacząć już inaczej podchodzić do kwestii opłacalności upraw i ich wpływu na środowisko. Dużą rolę w zrozumieniu tej kwestii odgrywa edukacja, której wciąż jest zbyt mało.
– mówił Adam Baucza.
Praktyki regeneratywne stanową także jedno z rozwiązań, które pozwala nie tylko na poprawę jakości gleby, ale dają również możliwość wiązania węgla w glebie, co może stanowić dodatkowe źródło przychodów gospodarstwa w postaci certyfikatów węglowych.
Polskie Stowarzyszenie Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności wspólnie z 14 organizacji społecznymi, samorządowymi, związkowymi, branżowymi i producenckimi jest członkiem Narodowego Powszechnego Programu Odkwaszenia Gleb w Polsce „Zdrowe gleby”, którego celem są działania na rzecz regeneracji gleb w Polsce.