20 listopada 2024 roku wzięliśmy udział w debacie „Zielona transformacja dla biznesu i społeczeństwa – jak osiągnąć cel” będącej częścią tegorocznej edycji Open Eyes Economy Summit. Polskie Stowarzyszenie Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności reprezentowała Małgorzata Bojańczyk, Dyrektor stowarzyszenia.
W 2019 r. Parlament Unii Europejskiej ogłosił kryzys klimatyczny, wzywając Komisję Europejską do dostosowania wszystkich swoich działań zgodnie z celem ograniczenia globalnego ocieplenia o 1,5 °C i zapewnienia znacznej redukcji emisji gazów cieplarnianych. Zapoczątkowało to zmiany w polityce UE, która podporządkowana miała zostać strategii Europejskiego Zielonego Ładu, planowi działania, dzięki któremu do 2050 r. Europa powinna stać się kontynentem neutralnym dla klimatu. Założenia zazielenienia wpisano również w politykę energetyczną, przemysłową, transportową oraz w politykę rozwoju sektora rolno-żywnościowego, mając na uwadze również zdrowie publiczne, podnoszenie kompetencji i świadomości konsumentów.
Ponadto opublikowany ostatnio raport Mario Draghiego odnosi się do problemu globalnej konkurencyjności UE w kontekście innowacyjności i cyfryzacji. Wnioski w obszarze rolnictwa to dla Europy: skupienie się na rolnictwie regeneratywnym, rolnictwie 4.0 i digitalizacji. Oznacza to, że realizacja tych założeń będzie wymagać nie tylko zaangażowania środków europejskich i publicznych, ale także kapitału prywatnego. Elementy te na równi z bezpieczeństwem żywnościowym są priorytetami zbliżającej się prezydencji Polski w Radzie UE.
Źródło: Open Eyes Economy Summit.
W temacie bezpieczeństwa żywnościowego musimy przede wszystkim zwrócić uwagę na takie kwestie jak bezpieczeństwo łańcucha żywnościowego – zwłaszcza w kontekście wyzwań geopolitycznych, zarówno tych związanych z wojną w Ukrainie jak i czynników globalnych, ale także walce z dezinformacją i zmianami klimatycznymi. Nie możemy również zapominać o znaczeniu innowacji i cyfryzacji oraz aspektach społecznych, w tym takich zagadnieniach jak dobrostan psychiczny rolników, o czym mało się mówi, a co ma duże znaczenia dla całego sektora. To wszystko odgrywa dużą rolą w kontekście wizji wdrażania transformacji w rolnictwie w przyszłości przez nową Komisję Europejską. W grudniu spodziewamy się zaprezentowania ze strony Komisji nowego dokumentu, który pokaże nam jak będzie wyglądała nowa wizja rolnictwa. Wszyscy mamy nadzieję, że uporządkuje on dotychczasowe polityki i inicjatywy, takie jak strategia „Od pola do stołu”, strategia na rzecz bioróżnorodności, która realizowana jest w ramach Europejskiego Zielonego Ładu. Komisja ma odnieść się do głównych rekomendacji i wniosków z raportu Mario Draghiego i Enrico Letta oraz ma uwzględnić strategię dialogu o przyszłości rolnictwa, która została przygotowana przez prof. Petera Strohschneidera.
– wskazywała Małgorzata Bojańczyk
Dyskusja koncentrowała się na tym, w jaki sposób dokończyć zieloną transformację w warunkach, w których ścierają się zarówno idee, jak i bardzo konkretne interesy, wynikające z dotychczasowego, tradycyjnego modelu gospodarki i współpracy międzynarodowej. Paneliści starali się odpowiedzieć na pytanie co warunkuje powodzenie zielonej transformacji dla biznesu i społeczeństwa.
Główne rekomendacje dotyczące dialogu strategicznego ze społeczeństwem to wzmacnianie pozycji rolników w łańcuchu wartości, poprzez zachęcanie ich do lepszej współpracy, redukcji kosztów, do podnoszenia efektywności, co ma wpływać na lepsze ceny żywności. Te czynniki mają być elementem strategii zrównoważonego rozwoju poprzez wprowadzenie systemu benchmarkingu w rolnictwie i systemach żywnościowych w Unii Europejskiej oraz w globalnej wymianie handlowej poprzez wprowadzanie klauzul lustrzanych, czego przykładem jest obecnie tocząca się dyskusja wokół tzw. umowy MERCOSUR. Jest to szczególnie istotne w kontekście stosowanych w europejskim rolnictwie standardów, w tym konieczności obniżenia emisyjności. Dlatego jeśli mówimy o Wspólnej Polityce Rolnej, to musi ona odpowiadać zarówno na wyzwania przyszłości, ale także na obecną sytuację, czyli powinna z jednej strony zostać zindeksowana do poziomu inflacji, a z drugiej środki finansowe powinny być skierowane także na wspieranie innowacyjności, adaptację do zmian klimatu czy strategię zarządzania kryzysami żywnościowymi w Europie.
– podkreślała Małgorzata Bojańczyk.
Jak wskazywali uczestnicy panelu – zielona transformacja to szansa dla biznesu, jednak pod warunkiem, że w jej realizację będą włączeni także sami konsumenci, a nie tylko biznes. Duża część społeczeństwa postrzega ją jako wyzwanie, a nawet zagrożenie dla ustalonego porządku. Dlatego warunkiem koniecznym dla transformacji jest stworzenie nowej umowy społecznej, która będzie podstawą akceptacji zmian, ich motorem i gwarancją trwałości przyjętej długoterminowej strategii działania, niezależnie od uwarunkowań politycznych. Oznacza to konieczność stworzenia instytucjonalnych i kulturowych podstaw odpowiedzialnego gospodarowania.
Wprowadzenie tak daleko idącej transformacji wymaga przeprowadzenia dialogu społecznego. Dlatego nowa Komisja stoi przez zadaniem wytłumaczenia zarówno konsumentom jak i rolnikom potrzeby jej realizacji. Dotychczas tego brakowało, co pokazały nam protesty rolnicze związane z Europejskim Zielonym Ładem. Potrzebne są nam kampanie świadomościowe i mówienie do rolników i konsumentów językiem korzyści – dlaczego ten proces transformacji jest istotny i dlaczego nie ma innego kierunku. Należy uświadamiać, że biznes współpracujący z rolnictwem posiada nałożone wymagania wynikające z regulacji takich jak CSRD, obejmujące raportowanie emisji z Zakresu 3, czyli obniżenia emisyjności w łańcuchach dostaw firm spożywczych.
– podsumowała Małgorzata Bojańczyk
Uczestnikami debaty byli:
- Małgorzata Bojańczyk – Dyrektor Polskiego Stowarzyszenia Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności
- Hilke Bos-Brouwers – Wageningen Research, Wageningen University
- Corina Murafa – Member of European Economic and Social Committee
- adw. Agnieszka Lewek – Kancelaria Sobota Joachima
- Adam Ambrozik – Dyrektor ds. regulacyjnych, BP Polska
Moderatorem był dr hab. Paweł Chmieliński z Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Członek Rady Programowej OEES.