Do 15 lutego 2021 roku w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi trwa I etap konsultacji projektu Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej.
Polskie Stowarzyszenie Rolnictwa Zrównoważonego „ASAP” w ramach konsultacji społecznych przedstawiło wnioski i postulaty, które mogą stać się pomocne przy tworzeniu interwencji (działań) w ramach Planu oraz określeniu zakresu dofinansowania dla stosowania metod biologicznych w ogrodnictwie oraz wsparcia dla rozwiązań cyfrowych. Plan Strategiczny Wspólnej Polityki Rolnej będzie obowiązywać po 2022 r. i jest jednym z narzędzi wspierających działania na rzecz rolnictwa zrównoważonego w Polsce.
W zakresie interwencji „Ekoschemat – Praktyki korzystne dla środowiska i klimatu/Rolnictwo ekologiczne/Dobrostan zwierząt” oraz „Działania na rzecz ochrony środowiska oraz łagodzenia zmian klimatu”, „ASAP” zaproponował wprowadzenie możliwości dofinansowania dla biologicznych środków ochrony roślin w ogrodnictwie (producenci owoców i warzyw) w wysokości 60% wartości środka. Ponadto w ramach tych interwencji „ASAP” zaproponował wprowadzenie możliwości wsparcia dla rozwiązań cyfrowych, tj. dla maszyn precyzyjnych: kombajny, opryskiwacze, rozsiewacze nawozów, systemy GPS, oprogramowania cyfrowe pozwalające na tworzenie map aplikacyjnych nawozów i środków ochrony roślin, mające na celu zrównoważone stosowanie środków ochrony roślin i nawozów w wysokości do 200 tys. złotych.
Jak wskazano w opisie dla nowej „zielonej architektury” istotnym aspektem podnoszącym ambicje środowiskowe oraz ukierunkowującym przyszłe interwencje na cele środowiskowe i klimatyczne jest:
- Europejski Zielony Ład oraz związane z nim:
- Strategia „Od pola do stołu” oraz
- „Unijna Strategia na rzecz bioróżnorodności 2030”.
Mając na uwadze ambitne cele strategii dotyczące obniżenia stosowania chemicznych środków ochrony roślin, niezbędnym działaniem jest wspieranie stosowania niechemicznych, w tym biologicznych metod ochrony roślin, jak również wspieranie rozwiązań cyfrowych.
Wsparcie w tym zakresie zdecydowanie przyczyni się do osiągnięcia ambitnych celów ww. strategii, natomiast ważna jest zachęta finansowa, aby stosowanie biologicznych środków było bardziej opłacalne. Szczególnie ogrodnictwo wymaga aktualnie wielu zabiegów chemicznych. Niezmiernie potrzebne jest wsparcie dla biologicznych środków ochrony roślin dla producentów owoców i warzyw, aby upowszechnić ich stosowanie, gdyż obecnie zainteresowanie nimi jest niewielkie, ze względu na częstą słabszą skuteczność tych środków niż chemiczne alternatywy.
Dla celów 6 i 9 (załącznik 5 do Planu) jako najważniejszą potrzebę wskazano: Zrównoważone stosowanie środków ochrony roślin i nawozów, co stanowi bardzo ważny element rolnictwa zrównoważonego. Niemniej jednak, w Planie brak jest odpowiedniego wsparcia finansowego dla tej potrzeby, stąd np. wskazane jest dodanie biologicznych środków ochrony roślin w ogrodnictwie, czy dodanie rozwiązań cyfrowych. Stosunkowo niewielkie zainteresowanie rolników produkcją w ramach systemu IP sprawia, że silne wsparcie dla środków biologicznych pozostaje niezbędne do upowszechnienia zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin w Polsce.
Rozwiązania cyfrowe stanowią rekomendowany ekoschemat dla państw członkowskich przez Komisję Europejską. Maszyny precyzyjne (np. kombajny, opryskiwacze, rozsiewacze nawozów), systemy GPS oraz oprogramowania cyfrowe, szczególnie te umożliwiające tworzenie map aplikacyjnych na podstawie map biomasy w celu zmiennego nawożenia lub stosowania środków ochrony roślin, są skutecznym i kluczowym rozwiązaniem dla priorytetowej potrzeby celów nr 6 i 9.
Bez większego dostępu do maszyn precyzyjnych i systemów GPS polskie rolnictwo nigdy nie wykorzysta potencjału rolnictwa cyfrowego dla zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin i nawozów. Same szkolenia nt. cyfryzacji nie pomogą, jeśli rolnicy nie będą posiadali narzędzi (szczególnie maszyn precyzyjnych i systemów GPS) do wdrażania tych innowacji w swoich gospodarstwach.
Powyższe rozwiązania pozwalają na precyzyjne stosowanie nawozów, środków ochrony roślin i nasion, co ogranicza ich ślad środowiskowo-klimatyczny. Ważny aspektem jest również możliwość analizy decyzji agronomicznych opartej na danych, co zwiększa prawdopodobieństwo zwiększenia świadomości wśród rolników, że zrównoważone praktyki rolnicze opłacają się też ekonomicznie.
Ponadto „ASAP” zaproponował aby w interwencji „Inwestycje przyczyniające się do ochrony środowiska i klimatu” usunąć w opisie warunków kwalifikowalności warunek: „Pomoc może zostać przyznana po skorzystaniu z usługi doradczej lub szkolenia, która ma pokazać rolnikowi strategię dostosowaną do warunków gospodarstwa dotyczącą ograniczenia emisji gazów cieplarnianych lub związków zanieczyszczających powietrze, wodę lub glebę lub w zakresie sposobów ograniczenia ryzyka związanego ze zmianą klimatu na produkcję rolną w gospodarstwie lub racjonalnego gospodarowania wodą”. Jednocześnie zaproponowano podniesienie kwoty wsparcia dla rolników do 250 tys. złotych (z wyjątkiem maszyn precyzyjnych [kombajnów, opryskiwaczy i rozsiewaczy nawozów] i systemów GPS).
Zdaniem „ASAP” dostawcy maszyn i rozwiązań wspomnianych w tej interwencji dysponują wystarczającą wiedzą i również w ich interesie jest, aby rolnik wykorzystywał pełny potencjał maszyn i rozwiązań. Dlatego też, dostawcy spełniają funkcję doradczą dla rolnika i w rezultacie obowiązek dodatkowego szkolenia lub usług doradczej nie jest przy tej interwencji potrzebny.
„ASAP” zwrócił również uwagę, że w projekcie Planu brakuje nawiązania do rolnictwa zrównoważonego, które budzi coraz większe zainteresowanie wśród rolników w Polsce i jest już rozpoznawane przez konsumentów w Polsce. Dlatego zaproponowana została zmiana polegająca na doprecyzowaniu znaczenia „rolnictwa zrównoważonego”, ujednoliceniu nazewnictwa i zmianie nazwy ekoschematu: „Praktyki korzystne dla środowiska i klimatu” na: „Praktyki rolnictwa zrównoważonego”. Ponadto zaproponowano aby opis kryteriów wyboru dla interwencji: „Tworzenie i rozwój grup producentów rolnych i organizacji producentów”, rozszerzono o międzynarodowe systemy jakości, np. certyfikaty zrównoważonego rozwoju zatwierdzone przez Komisję Europejską (np. KZR INiG, ISCC, REDcert i inne; źródło: https://ec.europa.eu/energy/topics/renewable-energy/biofuels/voluntary-schemes_en#approved-voluntary-schemes) oraz globalny GLOBALG.A.P. Farm Sustainability Assessment (GGFSA).
Rolnictwo zrównoważone to wszelkie działania ograniczające wpływ rolnictwa na środowisko, umożliwiające bardziej efektywne i przyjazne dla środowiska wykorzystanie zasobów, np. gleby, ziemi, wody, maszyn, środków ochrony roślin, nasion, nawozów czy energii, przy zachowaniu opłacalności produkcji rolniczej i jej akceptacji społecznej.
(Źródło: Polskie Stowarzyszenie Rolnictwa Zrównoważonego „ASAP”).
Działania w ramach zaproponowanego ekoschematu „Praktyki korzystne dla środowiska i klimatu” wpisują się w praktyki rolnictwa zrównoważonego, stąd zdaniem „ASAP” po uzupełnieniu tego ekoschematu o rozwiązania cyfrowe i biologiczne środki ochrony roślin w ogrodnictwie, warto zmienić jego nazwę na Praktyki rolnictwa zrównoważonego.
Jak pokazują badania konsumenckie w Polsce, osoby niezwiązane z rolnictwem kojarzą termin „rolnictwo zrównoważone”, stąd użycie go w nazwie ekoschematu przełoży się również na szansę zwiększenia społecznej akceptacji rolnictwa. Ponadto, konsumenci w Polsce chcą przede wszystkim żywności wysokiej jakości, niekonieczne ekologicznej. Upowszechnienie żywności z upraw zrównoważonych przyczyni się do realizacji ambitnych celów strategii „Od pola do stołu” dot. zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego oraz jakości wytwarzanej żywności, jak również celu 9 WPR dot. poprawy reakcji rolnictwa UE na potrzeby społeczne dotyczące żywności i zdrowia, w tym bezpiecznej, bogatej w składniki odżywcze i zrównoważonej żywności, zapobiegania marnotrawieniu żywności, jak również dobrostanu zwierząt.
Rolnictwo zrównoważone można potwierdzić ww. certyfikatami zrównoważonego rozwoju. Certyfikaty nie są jednak warunkiem koniecznym do prowadzenia praktyk rolnictwa zrównoważonego w gospodarstwie.
Korzyści ekonomiczne i środowiskowe rolnictwa zrównoważonego powodują, że powinno być on mocno wsparte w Planie. Wymogi rolnictwa zrównoważonego może spełnić zdecydowanie więcej rolników w Polsce niż te dla rolnictwa ekologicznego. W rezultacie korzyści dla środowiska i klimatu będą większe dzięki wsparciu także tego modelu rolnictwa, a nie tylko rolnictwa ekologicznego. W naszej ocenie Polska powinna się stać liderem rolnictwa zrównoważonego w Unii Europejskiej.