Jednym z głównych działań strategii „Od pola do stołu” w ramach Europejskiego Zielonego Ładu jest inicjatywa ramowa na rzecz zrównoważonego systemu żywnościowego (Sustainable Food System – SFS). Polskie Stowarzyszenie Rolnictwa Zrównoważonego „ASAP” wzięło udział w konsultacjach publicznych przeprowadzonych przez Komisję Europejską i przekazało swoją opinię na temat proponowanych rozwiązań.
Celem SFS jest promowanie zrównoważonego systemu żywnościowego UE oraz uwzględnienie założeń zrównoważonego rozwoju we wszystkich aspektach polityk związanych z żywnością. Inicjatywa zakłada opracowanie horyzontalnych ram prawnych na rzecz zrównoważonego systemu żywnościowego i określenie ogólnych zasad, celów i obowiązków dla podmiotów w systemie żywnościowym UE. Jak zapowiedziano w strategii, wniosek w sprawie ram prawnych SFS, zostanie przyjęty przez Komisję do końca 2023 roku.
Inicjatywa była konsultowana społecznie na poziomie unijnym. Wyniki konsultacji będą wzięte pod uwagę w dalszych pracach nad inicjatywą i wykorzystane w prowadzonej przez Komisję Europejską ocenie ryzyka.
Według „ASAP” inicjatywa powinna zostać wsparta, podobnie jak ma to miejsce w przypadku rolnictwa i żywności ekologicznej, przygotowaniem przez KE odpowiedniego planu działania na rzecz rolnictwa zrównoważonego i zrównoważonej żywności.
Najważniejsze elementy, które powinny zostać uwzględnione w inicjatywie:
- Ogólnoeuropejska definicja rolnictwa zrównoważonego uwzględniająca wypracowane i stosowane już w praktyce rynkowe standardy dla zrównoważonych praktyk rolniczych.
Obecnie na rynku nie funkcjonuje jednolita rynkowa definicja rolnictwa zrównoważonego, co utrudnia odróżnienie go od rolnictwa ekologicznego i konwencjonalnego. Funkcjonujące na rynku modele (np. Farm Sustainability Assessment) zostały w dużej mierze ukształtowane przez samych uczestników rynku i odpowiadają w pełni założeniom Europejskiego Zielonego Ładu i interwencjom z polskiego Planu Strategicznego – takim jak np. ekoschematy czy inwestycje wspierające klimat i środowisko.
Prace nad definicją rolnictwa zrównoważonego powinny obejmować definicje już wypracowane przez organizacje rolnicze i uczestników rynku rolno-spożywczego:- Definicję Polskiego Stowarzyszenia Rolnictwa Zrównoważonego „ASAP”:
„Rolnictwo zrównoważone to wszelkie działania ograniczające wpływ rolnictwa na środowisko, umożliwiające bardziej efektywne i przyjazne dla środowiska wykorzystanie zasobów, np. gleby, ziemi, wody, maszyn, środków ochrony roślin, nasion, nawozów czy energii, przy zachowaniu opłacalności produkcji rolniczej i jej akceptacji społecznej.” - Definicję wypracowaną wraz z organizacjami branżowymi dotycząca zrównoważonej produkcji zwierzęcej:
„Zrównoważona produkcja zwierzęca to produkcja niskoemisyjna, uwzgledniająca podwyższanie dobrostanu zwierząt, ograniczająca zużycie antybiotyków oraz dbająca odporność ekonomiczną gospodarstw.”
- Definicję Polskiego Stowarzyszenia Rolnictwa Zrównoważonego „ASAP”:
- Listę rynkowych standardów wykorzystywanych obecnie przez wszystkich uczestników łańcucha odpowiedzialności za żywność, np.
- Farm Sustainability Assessment (FSA)
- GLOBALG.A.P (z elementami FSA)
- Quality Assurance for Food Products
- Listę praktyk rolniczych uznawanych za zrównoważone, m.in.
- Zapewnienie stabilności finansowej gospodarstwa
- Optymalny dobór roślin uprawnych i prawidłowy siew
- Zmianowanie upraw dla wzmocnienia bioróżnorodności w glebie
- Budowa żyzności gleby przez wzrost zawartości próchnicy
- Nawożenie roślin w oparciu o bilans nawozowy
- Przestrzeganie zasad integrowanej ochrony roślin
- Efektywne wykorzystanie zasobów wodnych
- Możliwie długie utrzymanie gleby pod okrywą roślinną
- Wspieranie bioróżnorodności w gospodarstwie i jego otoczeniu
- Zapewnienie dobrostanu zwierząt
- Korzystanie z systemu uprawy bezorkowej
- Dążenie do redukcji emisji gazów cieplarnianych
- Prawidłowe zarządzanie odpadami
- Przestrzeganie przepisów prawa
- Dbanie o pracowników, ich prawa i bezpieczeństwo w gospodarstwie
- Podejmowanie działań dla społecznej akceptacji rolnictwa
- Wytyczne dotyczące jasnego dla konsumentów oznakowania produktów pochodzących ze zrównoważonych upraw i hodowli.
Dlaczego to ważne?
W dążeniu do zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego UE, integralnie powiązanego z działaniami w dziedzinie ochrony środowiska i klimatu, rolnictwo zrównoważone pozwala na wzmocnienie odporności sektora rolnego oraz optymalizację produkcji rolniczej długoterminowo bez uszczerbku dla produkcji żywności.
O dobrym dopasowaniu rolnictwa zrównoważonego do potrzeb rolników świadczy to, że wielu z nich już wdrożyło w swoim gospodarstwie zrównoważone praktyki rolne. Podobnie – europejscy i polscy konsumenci oczekują, że w sklepach będą dostępne produkty żywnościowe pochodzące ze zrównoważonych źródeł – wskazuje na to raport „Zrównoważona żywność w Polsce” opublikowany przez firmę Accenture i Polskie Stowarzyszenie Rolnictwa Zrównoważonego w Polsce „ASAP” w czerwcu 2021 r. Według wyników badania przeprowadzonego na potrzeby raportu – 76% Polaków uważa, że producenci żywności powinni korzystać z surowców pochodzących z upraw rolnictwa zrównoważonego, a 82% chciałoby, aby produkty rolnictwa zrównoważonego były dostępne i widoczne w sklepach.
Produkcja ekologiczna odgrywa ważną rolę w transformacji zrównoważonego systemu żywnościowego jednak skala produkcji ekologicznej nie odpowiada wciąż rosnącemu globalnemu zapotrzebowaniu na żywność. Rolnictwo zrównoważone daje możliwość produkcji żywności na większą skalę oraz na jej specjalizację przy jednoczesnym poszanowaniu klimatu i środowiska. Model produkcji zrównoważonej jest także ekonomicznie uzasadniony dla samych rolników. Korzyści ekonomiczne, środowiskowe, ale również klimatyczne rolnictwa zrównoważonego powodują, że powinno być ono wsparte unijnym Planem Działania. Wymogi rolnictwa zrównoważonego może spełnić zdecydowanie więcej rolników w Polsce i w całej Europie niż te dla rolnictwa ekologicznego. W rezultacie korzyści dla środowiska i klimatu będą większe dzięki wsparciu także tego modelu rolnictwa, a nie tylko rolnictwa ekologicznego.
W ocenie „ASAP” zdefiniowanie i wsparcie modelu rolnictwa zrównoważonego na poziomie tworzenia ram prawnych na rzecz zrównoważonego systemu żywnościowego jest kluczowe w realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu oraz zabezpieczenia wydajności produkcji rolnej, szczególnie mając na uwadze kryzys związany z wojną w Ukrainie.
Więcej informacji o inicjatywie UE Sustainable Food System znajduje się na tej stronie.