25 kwietnia 2025 roku w Katowicach, w ramach Europejskiego Kongresu Gospodarczego, odbyła się debata pt. „Sprawiedliwa transformacja obszarów wiejskich”. Spotkanie moderowała Iwona Dyba, redaktor naczelna portalu Farmer.pl, a w dyskusji udział wzięli przedstawiciele nauki, administracji publicznej oraz branży rolnej.
Uczestnikami debaty „Sprawiedliwa transformacja obszarów wiejskich” podczas Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach, byli:
- Czesław Siekierski – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
- Karolina Tarnawska – wiceprzewodnicząca Polskiego Stowarzyszenia Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności
- Radosław Ciszewski – dyrektor ds. Public Affairs, Wipasz S.A.
- Marcin Gołębiewski – prorektor ds. rozwoju, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
- Juliusz Młodecki – prezes Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych
- Jerzy Plewa – ekspert Team Europe, były dyrektor generalny DG AGRI w Komisji Europejskiej
- Jacek Zarzecki – wiceprzewodniczący Polskiej Platformy Zrównoważonej Wołowiny
Moderatorka: Iwona Dyba – redaktor naczelna portalu farmer.pl
Rozmowa koncentrowała się na potrzebie sprawiedliwej i dobrze zaplanowanej transformacji wsi wobec narastających wyzwań związanych ze zmianami klimatycznymi, presją regulacyjną oraz niepewnością rynkową. Tematem przewodnim debaty była sprawiedliwość w procesach zmian zachodzących na terenach wiejskich. Uczestnicy byli zgodni, że bez szerokiego porozumienia i systemowego podejścia nie da się przeprowadzić realnej, trwałej transformacji. Minister Czesław Siekierski podkreślił, że przyszłość polskiej wsi musi być budowana w dialogu z samymi rolnikami i mieszkańcami obszarów wiejskich. Jego zdaniem działania państwa muszą wspierać, a nie narzucać zmiany.
Źródło: Europejski Kongres Gospodarczy.
Transformacja musi być partnerska. Będziemy wspierać inwestycje w retencję, w nowe technologie, chcemy uproszczenia przepisów i realnego wsparcia w ekoschematach. Ale też nie zgodzimy się na rozwiązania, które zagrażają bezpieczeństwu żywnościowemu. Rolnictwo to sektor strategiczny – zapewnia nam samowystarczalność i niezależność. Transformacja nie może odbywać się kosztem rolników, ich rodzin i wspólnot lokalnych. Musimy ją przeprowadzać mądrze – słuchając ludzi i dbając o stabilność sektora.
– zaznaczył.
W trakcie dyskusji wskazywano na konieczność stabilizacji regulacyjnej – rolnicy muszą mieć pewność, że wprowadzane zmiany będą długofalowe i przewidywalne. Zwracano także uwagę na nadmierną złożoność przepisów oraz brak spójności w wymaganiach administracyjnych. Eksperci i praktycy postulowali uproszczenie systemów wsparcia, lepszą koordynację działań krajowych i unijnych, a także większe zaufanie do rolników. Ważnym tematem była również opłacalność wdrażanych rozwiązań – transformacja ma sens tylko wtedy, gdy przynosi realne korzyści ekonomiczne dla gospodarstw. Poruszono również potrzebę zdefiniowania pojęcia „rolnika aktywnego” i urealnienia liczby gospodarstw ubiegających się o wsparcie – obecnie beneficjentów dopłat jest ponad milion, choć faktyczna liczba aktywnych gospodarstw rolnych jest znacząco niższa.
Głos środowiska naukowego koncentrował się na znaczeniu edukacji i doradztwa rolniczego. Uczelnie rolnicze podejmują działania na rzecz lepszego przygotowania młodych ludzi do pracy na wsi, rozwijają gospodarstwa demonstracyjne, warsztaty i programy edukacyjne, które mają wspierać transformację na poziomie lokalnym. Wskazano też na konieczność lepszego finansowania gospodarstw doświadczalnych przy uczelniach jako miejsc testowania innowacji i transferu wiedzy. Również organizacje branżowe wskazywały, że praktyczne wsparcie, pokaz dobrych praktyk i dzielenie się wiedzą są dziś kluczowe.
Szczególną uwagę zwrócono na rolę kobiet i młodych rolników w procesie przemian. Karolina Tarnawska zaznaczyła, że zrównoważony rozwoj nie jest możliwy bez włączenia tych grup w proces decyzyjny i edukacyjny.
Zrównoważone rolnictwo to podejście, które integruje produkcję, środowisko i opłacalność gospodarstw Transformacja jest nieosiągalna bez inwestycji w edukację, wymianę wiedzy i realne wsparcie dla tych, którzy już dziś chcą działać odpowiedzialnie. Szczególnie ważne jest wspieranie kobiet na obszarach wiejskich – ich rola w przemianach jest ogromna, ale często niewidoczna. Transformacja musi być inkluzywna – nie może pomijać żadnej grupy społecznej. Potrzebujemy szkoleń, mentoringu i systemowych działań wspierających kobiety, które już dziś podejmują trud prowadzenia gospodarstw i lokalnych inicjatyw.
– podkreśliła. Wskazała również, że prawie połowa kobiet na wsi nigdy nie uczestniczyła w żadnym szkoleniu, mimo że duża część z nich zarządza gospodarstwami. To pokazuje ogromną potrzebę działań edukacyjnych i mentoringowych kierowanych do kobiet wiejskich.
Przedstawiciele przemysłu rolno-spożywczego zwracali uwagę na konieczność wsparcia inwestycyjnego w gospodarstwach – m.in. w zakresie zarządzania wodą, nawożenia precyzyjnego, czy odnawialnych źródeł energii. Podnoszono również problem przewlekłości procedur inwestycyjnych na obszarach wiejskich oraz apelowano o przewidywalność procesu inwestycyjnego – kluczowego dla rozwoju lokalnej infrastruktury. Wskazywano też na potrzebę zbudowania mechanizmów premiujących jakość i zrównoważone podejście w systemach certyfikacji oraz na konieczność wyrównywania warunków konkurencji – także wobec napływu produktów z krajów trzecich niespełniających unijnych standardów. Zwrócono również uwagę na kluczową, choć często niewidzialną rolę kobiet w rozwoju społecznym i kulturowym wsi – nie tylko w rolnictwie, ale także w usługach edukacyjnych, zdrowotnych i opiekuńczych. Ich wielozadaniowość i aktywność zawodowa mają ogromne znaczenie dla trwałości lokalnych wspólnot.
Paneliści wielokrotnie podkreślali również konieczność przeciwdziałania dezinformacji oraz budowania rzetelnej komunikacji z konsumentami – zarówno w zakresie jakości żywności, jak i zróżnicowania rolnictwa w Polsce. Wskazywano na potrzebę uwolnienia rynku obrotu ziemią rolną, co – zdaniem branży – jest niezbędne do pobudzenia inwestycji na obszarach wiejskich. Zgłaszano także postulat, aby proces inwestycyjny na wsi był przewidywalny i chroniony przed administracyjną niepewnością, która zniechęca prywatnych inwestorów i osłabia rozwój lokalnej infrastruktury.
W końcowej części debaty uczestnicy wskazali najważniejsze warunki powodzenia transformacji. Wśród nich znalazły się: uproszczenie przepisów, zwiększenie dostępności doradztwa, wsparcie finansowe, rozwój kompetencji oraz zapewnienie stabilnych i sprawiedliwych zasad gry rynkowej. Paneliści zgodzili się, że tylko spójne działania wszystkich stron – państwa, nauki, organizacji branżowych i samych rolników – mogą zapewnić trwałe i pozytywne zmiany na polskiej wsi.
Europejski Kongres Gospodarczy to coroczne wydarzenie, które stanowi platformę dialogu pomiędzy liderami polityki, biznesu, nauki i organizacji społecznych z całej Europy. Kongres umożliwia wymianę doświadczeń, prezentację innowacyjnych rozwiązań oraz dyskusję na temat kluczowych wyzwań i kierunków rozwoju gospodarczego, społecznego i środowiskowego w Europie i na świecie.