Europejski Zielony Ład, nowa kadencja KE i rolnictwo zrównoważone

17 i 18 października 2024 roku podczas Europejskiego Forum Nowych Idei wzięliśmy udział w dwóch panelach dyskusyjnych – „Europejski Zielony Ład oraz nowa kadencja Komisji Europejskiej i polska prezydencja” oraz „Rolnictwo efektywne i zrównoważone – jak zachować harmonię”. Polskie Stowarzyszenie Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności reprezentowała Małgorzata Bojańczyk, Dyrektor Stowarzyszenia.

Uczestnikami panelu „Europejski Zielony Ład oraz nowa kadencja Komisji Europejskiej i polska prezydencja” byli:

  • Małgorzata Bojańczyk, dyrektor, Polskie Stowarzyszenie Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności
  • Katarzyna Byczkowska, dyrektorka zarządzająca, BASF Polska
  • Damian Fogel, dyrektor, Biuro Regulacji i Wsparcia Handlu Gazem, ORLEN SA
  • Katarzyna Smyk, dyrektor, Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
  • Jan Szyszko, sekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej
  • Kamil Wyszkowski, przedstawiciel, dyrektor wykonawczy, UN Global Compact Network

Moderatorem dyskusji był: Jakub Safjański, Konfederacja Lewiatan.

Uczestnicy rozpoczęli dyskusję od omówienia wyników raportu Mario Draghiego, który podkreśla, że bez zwiększenia konkurencyjności Unia Europejska będzie zmuszona rezygnować z kluczowych ambicji – w tym klimatycznych, technologicznych oraz swojej podmiotowości na arenie międzynarodowej. Raport podkreśla także zagrożenia dla europejskiego modelu państwa socjalnego.

Główne wartości Unii, takie jak dobrobyt, wolność, demokracja, pokój i zrównoważone środowisko, są zagrożone, jeśli nie poprawimy naszej produktywności.

– wskazuje w raporcie Mario Draghi.

Uczestnicy panelu zgodzili się, że UE musi obrać kurs na innowacyjność oraz cyfryzację i bardziej strategiczne wykorzystanie pomocy państwa, a jednym z kluczowych wyzwań jest konieczność uproszczenia regulacji, które mogą obniżyć koszty działalności gospodarczej, w tym również w sektorze rolnictwa. Raport wskazuje także potrzebę znacznego zwiększenia inwestycji w innowacje i cyfryzację, co dotyczy zarówno przemysłu, jak i rolnictwa.

Jeśli chcemy, aby rolnictwo w Europie pozostało konkurencyjne, musimy uprościć Wspólną Politykę Rolną i ograniczyć obciążenia administracyjne nakładane na rolników. Regulacje nie powinny stanowić przeszkody, ale być wsparciem dla rolników. Ponadto, aby sprostać wyzwaniom klimatycznym i zapewnić konkurencyjność, konieczne jest rozwijanie innowacyjnych rozwiązań, takich jak Rolnictwo 4.0 – obejmujące cyfryzację, automatyzację i robotyzację procesów produkcyjnych.

– wskazywała Małgorzata Bojańczyk

Wyzwania finansowe są kolejnym kluczowym aspektem raportu. Obecna luka inwestycyjna wynosząca 5% PKB musi zostać sfinansowana – np. poprzez pozyskanie środków z rynków kapitałowych czy funduszy unijnych. Jak wskazywali uczestnicy dyskusji – sam WPR nie wystarczy, aby zapewnić finansowanie innowacji i rozwoju, potrzeba jest głębsza unia rynków kapitałowych, aby odblokować prywatne inwestycje i zwiększyć konkurencyjność całej Unii Europejskiej. Jest to szczególnie istotne w kontekście rosnących stóp procentowych i zaostrzenia standardów udzielania kredytów, co czyni środowisko inwestycyjne trudniejszym. Wg badań EBI – dostępność finansowania stanowi obecnie przeszkodę inwestycyjną dla 44% przedsiębiorstw w UE.

Kluczowe znaczenie dla rolnictwa ma również strategia handlowa UE. W raporcie podkreślono, że równe warunki konkurencji na rynkach globalnych są niezbędne, jeśli UE ma pozostać konkurencyjna. Zapewnienie równości warunków konkurencji między firmami UE a podmiotami z innych regionów, takich jak Mercosur, wymaga nie tylko odpowiednich standardów środowiskowych, ale również skutecznego ich egzekwowania. Dla przykładu – obecnie ślad węglowy w Ameryce Południowej jest 2-3 razy większy niż w UE. Dlatego istotnym elementem tej strategii jest wprowadzenie zasady wzajemności w standardach importowych, tzw. „klauzul lustrzanych”, co ma na celu zagwarantowanie, że importowane produkty będą wytwarzane zgodnie z europejskimi normami środowiskowymi przy jednoczesnej dbałości o zrównoważoną produkcję żywności.

W kontekście rolnictwa podkreślono także konieczność reformy WPR, która boryka się z problemem malejącej wartości ekonomicznej subsydiów. Wartość subsydiów WPR spadła o 30% w ciągu ostatnich 20 lat, co oznacza, że potrzebna jest pilna reforma – w tym przynajmniej indeksacja do inflacji. Wsparcie finansowe WPR powinno być skierowane na innowacyjność oraz adaptację do zmian klimatycznych, aby zwiększyć konkurencyjność europejskiego rolnictwa.

Ostatecznie, w raporcie zauważono, że polityka UE musi łączyć cele środowiskowe z ekonomiczną rentownością sektora rolniczego. Samo narzucenie standardów ekologicznych nie wystarczy – jak bowiem wskazywała Małgorzata Bojańczyk:

Koncentrowanie się wyłącznie na realizacji celów środowiskowych, bez uwzględnienia rentowności rolnictwa, nie ma szans powodzenia. Potrzebujemy zrównoważonego podejścia, które uwzględnia specyfikę krajów członkowskich UE oraz globalne uwarunkowania rynkowe.

Uczestnikami panelu „Rolnictwo efektywne i zrównoważone – jak zachować harmonię?” byli:

  • Małgorzata Bojańczyk, Polskie Stowarzyszenie Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności
  • Emma Brown, Director Public Affairs and Communications, CropLife Europe
  • Szymon Migoń, Prezes, Związek Młodzieży Wiejskiej
  • Kamil Wyszkowski, przedstawiciel, dyrektor wykonawczy, UN Global Compact Network Poland
  • Anna Zalewska, Advocacy Manager, BASF Polska

Moderatorem dyskusji był: Bartosz Krzemiński, ekonomista, Polityka Insight.

Ta część dyskusji skupiła się na wyzwaniach i przyszłości krajowego rolnictwa w kontekście nowej kadencji Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej. Uczestnicy zastanawiali się nad tym, jak produkcja rolnicza może jednocześnie być efektywna i przyjazna dla środowiska, oraz jak nowoczesne technologie mogą wspierać te cele. Kluczowym zagadnieniem było rolnictwo zrównoważone oraz jego rola w zapewnianiu bezpieczeństwa żywnościowego.

Podczas panelu zwrócono uwagę, że rolnictwo zrównoważone i ekologiczne mają wspólny cel – ochronę środowiska – ale różnią się podejściem do produkcji. Jak zauważyła Małgorzata Bojańczyk:

Rolnictwo ekologiczne opiera się na całkowitej rezygnacji z chemicznych środków ochrony roślin i sztucznych nawozów, co czyni je kosztownym modelem, o ograniczonej skali produkcji i wyższej cenie produktów. Z kolei rolnictwo zrównoważone dopuszcza minimalne użycie chemii, zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin, aby zwiększyć wydajność i zachować przystępność cenową produktów. Model ten, jak wskazano, ma być „złotym środkiem” w obliczu rosnącego zapotrzebowania na żywność i wyzwań środowiskowych.

Podczas dyskusji wielokrotnie podkreślano, że innowacje i nowoczesne technologie są kluczowym elementem przyszłości rolnictwa. Nowoczesne narzędzia, takie jak cyfryzacja, automatyzacja, a nawet robotyzacja, pozwalają na efektywne zarządzanie zasobami i zwiększenie wydajności produkcji przy jednoczesnym ograniczeniu negatywnego wpływu na środowisko. Technologie te mogą wspierać zarówno zbieranie i analizę danych, co pozwala na bardziej precyzyjne decyzje, jak i zmniejszanie użycia chemikaliów, a tym samym redukcję kosztów i obciążeń dla ekosystemów.

W kontekście korzyści płynących z rolnictwa zrównoważonego, zwrócono uwagę na kilka kluczowych aspektów. Po pierwsze, model ten pozwala na ochronę zasobów naturalnych, co w długofalowej perspektywie zapewnia trwałość działalności rolniczej. Po drugie, prowadzenie zrównoważonej produkcji może również przynieść wymierne korzyści gospodarcze, ponieważ konsumenci coraz częściej poszukują produktów wytwarzanych w sposób przyjazny dla środowiska.

Efektywna produkcja może iść w parze z ochroną środowiska, ale niezbędnym elementem tej harmonii są innowacje, które pozwolą na zwiększenie dostępności żywności, jednocześnie zmniejszając jej negatywny wpływ na ekosystemy.

– wskazywała Małgorzata Bojańczyk.

Polska, jako ważny gracz na europejskiej scenie rolniczej, ma szansę odegrać kluczową rolę w promowaniu rolnictwa zrównoważonego w UE. Polska prezydencja oscyluje wokół sześciu obszarów bezpieczeństwa, w tym gospodarczego i żywnościowego. Wzmocnienie konkurencyjności polskiego rolnictwa na rynkach globalnych, przy jednoczesnym zachowaniu wysokich standardów środowiskowych, będzie jednym z kluczowych priorytetów.

Polska powinna dążyć do wypromowania rolnictwa zrównoważonego jako modelu, który łączy efektywność produkcji z dbałością o środowisko. Takie podejście jest nie tylko przyszłościowe, ale również niezbędne w obliczu globalnych wyzwań.

 – podsumowała Małgorzata Bojańczyk.